Sh Juzjany
یادی از علامه جواد هیئت پدر معنوی تورکان ایران و آزربایجان
(به مناسبت دومین سال درگذشت استاد)
به قلم شرعی جوزجانی
قبل از پرداختن به معرفی استاد بزرگ دوکتور جواد هیئت، لازم است کمی در بارهٔ سوابق تاریخی تورکان ایران روشنی بیندازیم. تورکان صفوی پس ازگذشت 900 سال از سقوط دولت ساسانیان و بعد از چند صده استقرار حاکمیت عربها، مغلها و فرمانروایی خوارزمشاهیان، سلجوقیان و تیموریان به سرزمینی که به نام پارس یاد میشد، برای اولین بار هویت ملی بخشیدند و حدود و ثغور دولت کنونی ایران را به حیث یک مملکت مستقل تعیین کردند.در دوران حاکمیت دودمان تورکتبار صفوی (1722 – 1501میلادی) ایران به مراحل پیشرفت نایل آمد و صنایع ظریفه چون معماری، نقاشی و خطاطی انکشاف کرد، شعر و ادب فارسی و تورکی به مدارج بلند تکامل رسید. از شاعران بنام این دوره میتون از شاعر ذواللسانین صائب تبریزی، وحشی بافقی و دیگران نام برد. صفویان با ظهیرالدین محمد بابر و خانوادهٔ او روابط حسنه و صمیمانه داشتند.دودمان تورکتبار قاجار که در سال 1174 بعد از سلطنت 221 سالهٔ صفویان به قدرت رسید، مدت 130 سال بر ایران حکمروایی کرد و بنا بر نوشتتهٔ مورخان ایرانی اولین انسجام ایران به شکل امروزی در زمان قاجاریان روی داد و کشور مدرن ایران به صورت رسمی تشکیل شد. از خدمات بزرگ و فراموش ناشدنی قاجاریان که در تاریخ ایران سابقه ندارد، تأسیس حکومت مشروطه با امضای فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه قاجار درسال 1285 شمسی در مقر «صاحبقرانیه» و سپس امضای «اولین قانون اساسی ایران» در آخرین روزهای زندگی او و توشیح «متمم قانون اساسی» توسط محمد علیشاه قاجار در سال 1284 شمسی میباشد. پس از آنکه آخرین پادشاه قاجار محمد شاه حاضر نشد سخنان عمال انگلیس در دستگاه دولت را بشنود و قرارداد با انگلستان را علنا اعلان کند، با کودتایی که توسط رضاخان به یاری دولت برطانیه سازمان یافته بود، از سلطنت خلع گردید و رضاخان پهلوی به صفت پادشاه ایران اعلان شد.دوران سلطنت خاندان پهلوی از سال 1304 تا سال 1357 در مدت بیش از نیم قرن ملت ایران تحت انواع ستم قرارداشت، بخصوص تورکان این کشور که بیش از 50٪ نفوس این مملکت را تشکیل میدهند، زهر تلخ تبعیض نژادی وستم ملی را چشیدند.محمد رضا پهلوی که چاکر سر سپردهٔ امریالیزم انگلیس بود، با اعلان «پان ایرانیزم» به مثابهٔ سیاست رسمی دولت، به همکاری نخبگان پارس، تشویق و حمایهٔ حلقات زردشتی، تمام اقوام و ملیتهای دیکر ایران را در منگنهٔ تبعیض و فشار قرارداد. سهم تورکتباران ایران ازین ستم و استبداد به مراتب بیشتر از دیکران بود. دولت پارس میخواست زبان و فرهنگ تورکان بخصوص تورکان آزربایجان را کاملا از بین ببرد. بنابرآن این خلق کبیر را نه تنها از تمام حقوق فرهنگی چون داشتن اخبار و جراید، نشر کتاب، آموزش به زبان مادری تورکی و رشد سایر امور فرهنگی محروم ساخت، بلکه بیشرمانه پلان از بین بردن زبان تورکی را به بهانهٔ این که تورکی زبان اصلی مردم آزربایجان نیست و بر مردم این خطه تحمیل شده است، طرحریزی کرد. من در سالهاییکه مصروف دانش آموزی درکابل بودم، باخواندن مقالات خصمانه ای که در مطبوعات ایران برضد تورکان آذری نوشته میشد، به عمق این سیاست پان ایرانیستی پارسها مبتنی بر راسیزم و شوینیزم عظمت طلبانهٔ نژادی پی میبردم. کار به جایی رسید که به دستور دولت در مکاتب تورکی زبانان صندوقهای جریمه گذاشتند. هر دانش آموزی که به زبان تورکی حرف میزد، فورا جریمه میشد و مجبور بود پول جریمه را به صندوق بیندازد. لیکن تورکان ایران در دوران سیاه استبداد آرام ننشستند و با استفاده از هر وسیله ای که میسر میشد، در راه کسب دانش و ترویج فرهنگ و زبان خود فداکارانه کار کردند. آثار فنا ناپذیر شاعر کبیر تورکی سرای و فارسی گوی دوکتور شهریار و دیگران گواه زندهٔ این مساعی خستگی ناپذیر میباشد.با انقلاب اسلامی ایران یک سلسله قیودی که رژیم پهلوی وضع کرده بود از میان رفت و تورکان ایران توانستند نفسی به راحت بکشند و زنجیرهاییرا که نظام فاشیستی پان ایرانیستی بردست و پای آنان بسته بود بشکنانند. پیشاهنگ این نهضت شادروان دوکتور جواد هیئت بود که اورا پدر معنوی تورکان ایران میدانند و من پدر معنوی تورکان ایران و آزربایجان میخوانم و میخواهم با استفاده از وبلاکها، وبسایت ها و رسالات نوشته شده دربارهٔ او، این شخصیت بزرگ کم نظیر را به خوانندگان محترم مختصرا معرفی نمایم. جراح معروف و تورکولوگ دانشمند، پروفیسور دوکتور جواد هیئت در سال 1304 در تبریز به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه و دو سال اول رشته طب را در ایران گذراند، سپس به استانبول رفت و پس از اخذ دکترا در رشتهٔ طب، دوره تخصصی جراحی را در استانبول و پاریس به پایان رساند و در سال 1331 به ایران بازگشت. در مدت 48 سال طبابت و جراحی در تهران، به تدریس و تألیف کتاب‌ها و مقالات جراحی پرداخت و در فاصله سال‌های 55 – 1343، مجلهٔ دانش پزشکی را منتشر کرد. (در این مجله بیش از پنجاه مقاله علمی به قلم او چاپ شده‌است). در کنار جراحی عمومی، جراحی قلب را آغاز کرد و در سال 1341 برای اولین بار در ایران موفق به انجام جراحی قلب باز شد و پدر قلب کشور نام گرفت. در سال 1347 اولین عمل پیوند کلیه را در تهران به عمل آورد. او از سال 1342 به نمایندگی ایران در «انجمن بین‌المللی جراحی» و از سال 1362 به عضویت «آکادمی جراحی پاریس» انتخاب شد. بیش از 25 مقاله و سخنرانی از او در کنگره‌های بین‌المللی جراحی به زبان‌های فرانسه، انگلیسی در مجلات معتبر طبی خارجی چاپ شده‌است.هیئت در کنار مطالعات و تألیفات طبی در تورک شناسی و فلسفه و اسلام شناسی نیز علی‌رغم عدم تحصیلات دانشگاهی در این رشته‌ها، اهل نظر است. او بعد از انقلاب اسلامی با همکاری چند نفر از دوستان صاحب قلم خود، مانند شاعر ساوالان مجله وارلیق را به زبان‌های تورکی و فارسی منتشر نموده و در زمینه تورکشناسی شخصأ بیش از صد مقاله در این مجله نوشته‌است.استاد در سال های گذشته عمر خود تعدادی از رفقای بسیار نزدیک و همراه خود را در مجله « وارلیق » از دست داده بود. در این سال ها شمع عمر استادان حمید نطقی، محمد علی فرزانه، پیر هاشمی، سرداری نیا، علی کمالی، بیگدلی، منظوری خامنه، زهتابی و دیگر دوستان و هم رزمان یکی پس از دیگری به پایان رسید که تاثیر بسیار فراوانی در احساس تنهایی استاد گذاشت. در نتیجه عمر پر بار، پر تلاش، پیگیر و خستگی ناپذیر این متفکر بزرگ تورک به پایان رسید و در 21 ماه اسد سال 1393 در شهر باکو پایتخت جمهوری آذربایجان چشم از حهان فرو بست. جسد او بنابر وصیت خودش و تصمیم خانواده از برابر آکادمی علوم آذربایجان طی مراسم ویژه ای در خیابان فخری در قبرستان دولتی باکو به خاک سپرده شد.در این مراسم جمع کثیری از اندیشمندان، دانشمندان، شعرا و چهره های سیاسی جهان تورک و آذربایجان حضور داشتند.خیابان فخری، محل دفن برجسته ترین شخصیتهای آذربایجانی است.اثاراستاد: – سیری در تاریخ زبان و لهجه‌های تورکی (۱۳۶۵) – ترومبوز و قلبیت و درمان آن (۱۳۳۵)- نگاهی به تاریخ ادبیات آذربایجان (دوجلد)- مقایسة اللغتین مقایسه – فارسی و تورکی (۱۳۶۲)- زبان وادبیات تورکی آذربایجان در قرن بیستم (گزارش به تورکی استانبولی در چهارمین کنگره بین‌المللی تورکولوژی – استانبول ۱۳۶۴)- نگاهی به تاریخ و فرهنگ تورکان (۱۳۶۵)- آذربایجان شفاهی خلق ادبیاتی (۱۳۶۷)- ادبیات شناسلیق (۱۳۷۴)- خلاصهٔ تاریخ فلسفه غرب کتاب نگاهی به تاریخ و فرهنگ تورکان مدتهاست در دانشگاههای ترکیه و آزربایجان بعنوان کتاب درسی معتبر تدریس می شود. این کتاب در باکو به خط کریل نیز چاپ شده است.از هفت جلد كتاب دربارهٔ توركولوژي پنج جلد آن در باكو و يك جلد ( نگاهي به تاریخ و فرهنگ تركان ) در انقره ازطرف وزارت فرهنگ به توركي استانبولي به چاپ رسيده است. علاوه بر اين دكتر هئيت ، مقالات علمي از تحقيقات خود را درباره توركولوژي ، توركي سنقر، توركي خلج و توركي خراساني تهيه و در كنگره هاي جهاني توركولوژي ارائه نموده و به عضويت فرهنگستان زبان توركيه انتخاب شده است .دكتر هئيت از طرف دانشگاه هاي استانبول، باكو و نخجوان عناوين دكتراي افتخاري و پروفسـوري دريافت نموده و سال ها قبل به عنوان يكي از مراجع تورك شناسي در جهان شناخته شده است. ما بعد ازاین مقاله، «وصیت دوکتور جواد به جوانان آزربایجان» را که محتوای آن متوجه تمام تورکتباران بخصوص جوانان اوزبیک افغانستان نیز میباشد نشر میکنیم و از دوستان خواهشمندیم برای استفادهٔ وسیع جوانان ما آنرا به اشتراک بگذارند و بعد از آن برای شناخت بیشتر استاد علامه ویدیوی مصاحبهٔ او را نیز تکرارا به نشر میرسانیم.
