نویسنده: توردیقل میمنگی
گاهشماری حوادث مهم تاریخ تورکان افغانستان یا تورکستان جنوبی بعدازاشغال این منطقه توسط قبیله سالاران پشتون
همه میدانند که شکل دهی وزمینه سازی های ایجاد کشور کنونی افغانستان، مرتبط است با توسعه وانکشاف حاکمیت های استعماری انگلیس وروس در قارۀ آسیا وتقسیم ومنطقوی این ساحۀ جهان دربین این دو قدرت بزرگ استعماری طی قرون، هژده و نوزدهم میلادی .
1- شالودۀ نخستین دولت مستقل پشتون ها، در بخشی از قلمرو افغانستان کنونی که عمدتاً در بر گیرندۀ منطقۀ قندهار واطراف آن بود بعداز کشته شدن نادر شاه افشاردر سال 1747 میلادی، توسط احمد خان ابدالی، بکمک لشکر ازبکیه وتورکمانیۀ نادر افشار تحت قوماندانی حاجی بیگ خان مینگ بوجود آمد.
2-در سال 1748میلادی احمد شاه ابدالی، بیگی خان پوپلزای ( شاه ولیخان) را از جانب هرات مامور فتح تورکستان جنوبی وسر کوب ولی نعمت خود یعنی حاجی بیگ خان مینگی ودیگر امرای این ساحه مینماید، وبا استفاده از نفاق وپراگندگی که دربین مردم این منطقه، در نتیجۀ سقوط سلسلۀ هشترخانیه وظهور منغیت ها بوجود آمده، با حیله ونیرنگ تورکستان جنوبی را فتح وودر سال 1751خراجگزار دولت افغانیه میسازد.
3- بعداز سال 1748 میلادی تورکستان جنوبی تحت اسارت دولت افغانیه، به اثر فتنه انگیزی های اشغالگران وحدت ویک پارچگی سیاسی خودرا از دست داده به خان نشینی های متعدد میمنه، اندخوی، بلخ، سرپل، آقچه، قطغن وبدخشان وغیره منقسم میگردد.
4- با سقوط دولت شاه زمان ابدالی وشروع هرج ومرج در قلمرو حکومت قبیلوی ابدالی ها تورکستان جنوبی هم بدون داشتن مرکز واحد سیاسی از زیر سلطۀ افغانها خارج میشود، واستقلال نسبی خودرا در برابر روسها وافغانها تا1894 میلادی یعنی سقوط واسارت آخرین امیر مستقل میمنه میر محمد شریف خان محافظت مینماید.
5- در تابستان 1840 که کابل ومناطق جنوی وشرقی افغانستان کنونی به اثر سازش ووطنفروشی قبیله سالاران سدوزایی ومحمد زایی تسلیم انگلیس ها گردیده بود، امیر دوست محمد خان بقسم پناهنده در نزد پادشاه بخارا زندگی مینمود از ماوراءالنهر وارد تورکستان جنوبی وعلم جهاد بر علیه انگلیسها را بلند نمود.
مردم تورکستان جنوبی ظلم وبیعدالتی های گذشتۀ افغانهارا با دیدۀ عفو نگریسته وقشون بزرگی سی هزار نفری را که از سرتاسر آن منطقه یعنی از میمنه تا بدخشان بصورت داوطلبانه جمع آوری گردیده به زیر فرمان امیر دوست محمد خان قرار دادند.
6- به روز بیست وهشتم سپتمر 1840 امیر دوست محمد این سپاه سی هزار نفری تورکان را یکجا با ده ها هزار نفر دیگر از مبارزین تاجیک وهزارۀ مناطق مختلف شمالی چون پروان، نجراو، چهاریکار، غوربند وغیره در حالتی که همه چیز به نفع مجاهدین ادامه داشت، در منطقۀ تتمدره بحال بی شرنوشتی رها وخودرا بصورت پنهانی تسلیم سپاه انگلیس نمود. سپاه تورکان با برخورد های خصمانه وخائینانۀ سران قبایل در منطقۀ تتمدره تحت محاصرۀ قوای انگلیس ومتحدین افغان آنها قرار گرفته واکثراً نیست ونابود گردیدند.
7- در سال 1847 میلادی وزیر یار محمد خان سدوزایی والی هرات با بهانۀ مبارزۀ مشترک بر علیه ایرانی های وانگلیس ها وارد منطق تورکستان گردیده ، منطقۀ چیچکتو ونواحی آنرا از وجود تورکان با ساختن کله منار ها تصفیه نمود با امیر حکومت خان امیر میمنه بعداز یازده ماه جنگ ومحاصره مصالحه واندخوی را بعداز توافق دوستی وهمکاری با میر غضنفر خان امیر آنجا چنان چپاول وغارت نمود که چیزی بنام آبادی وانسان در آن حدود باقی نماند.
عمق فاجعه را ازاین میتوان حدس زد که، یار محمد بعداز شکست در بلخ وعقب نشینی بطرف هرات در مسیر راه خود زمانیکه به اندخوی رسید حتی برای شخص خود هم نتوانست غذا ودیگر احتیاجات خودرا فراهم کند.
8- در سال 1893 میر محمد شریف خان آخرین امیر مستقل میمنه سرنگون وبه تعداد هفتصدوپنجاه خانوادۀ سران تورک میمنه با آل وعیال خود با پای پیاده ، در حالیکه توبره های بزرگی از خاک بالاحصار میمنه را بر گردن خود حمل مینمودند بکابل منتقل وهمۀ مردان اعم از پیر وجوان در منطقۀ عاشقان وعارفان کابل بر بالای همان خاکی که از میمنه باخود حمل نموده بودند گردن زده شدند.
گور دسته جمعی این شندا را تا اکنون هم تپۀ بلخک مینامند.
9- در صبحگاه هفدهم ماه می 1828 سپاه مجهز وبزرگ امیر شیر علی خان تحت قواندانی نائیب محمد علم خان طی یک جنگ خونین شهر میمنه را اشغال وهزاران نفر اعم از زن ومرد، پیر وجوان را قتل عام نمود، بگفتۀ ذولفقار شاعر دربار امیر عبدارحمان تورانیان را از صفحۀ گیتی نابود نمود.
10-در سال 1878 امیر عبدالرحمان با یک اسپ وقمچین از بخارا دخل قلمرو تورکستان جنوبی گردیده با کمک همه جانبۀ مردم تورک، که اعتماد ایشان را با نام جهاد بر علیه انگلیس ها بخود جلب نموده بود ، کلیه رقبای خویش را در هم شکسته وبالآخره خود بعنوان بد نام ترین نوکر انگلیس در تاریخ ظهور ومظالمی را دور از تصور وباور است بر علیه آنها ببار آورد.
11- در سال 1299قمری سردار اسحاق خان نمایندۀ امیر عبدارحمان با میر دلاور خان امیر میمنه بعداز جنگ های طولانی با مهر بر قرآن مصالحه وموصوف را با عدۀ کثیری از بزرگان میمنه بکابل میفرستد که همه بشمول عبدالباقی خان مینگباشی پدر پروفیسور غلام محمد میمنگی قتل عام میشوند.
12- در زمان حکومت نادر خان 1929 میلادی وصدارت محمد هاشم خان وزیر محمد گل مهمند بالاحصار میمنه را تخریب وبزرگترین کتاب سوزی تاریخ را با سوزانیدن بیشتر از چهار هزار جلد کتب مختلف چاپی وقلمی که همه بزبان تورکی بودند ، به انجام رسانید.
13- در زمان سلطنت نادر ودهه های اوس سلطنت ظاهر تدریس بزبان تورکی حتی در مکااتب سنتی وخانگی ممنوع ودر همه جا جبراً زبان پشتو جاگزین میشود.
14- نظامنامۀ ناقلین که در زمان شاه امان الله تدوین گردیده بود، در زمان زمامداری نادر شاه وظاهر شاه ، با انتقال ده ها هزار فامیل پشتون از مناطق جنوب وشرق دوطرف خط دیورند ، بمناطق مختلف تورکستان تطبیق وصدها هزار جریب زمین مرغوب جبراً با بهانه های مختلف از اختیار ساکنین تورک وتاجیک تورکستان غصب وبه پشتون ها یکجا با امتیاز دهقان سازی صاحبان اصلی آن زمین ها توزیع میگردد. این پروسه هنوز هم ادامه دارد.
15- در سال 1933 هاشم خان با بهانه قرار دادن سر کوب ابراهیم بیگ لقی که یک مجاهد آزادیخواه وضد اشغالگران روسی بود، هزاران فامیل تورک را از مناطق مختلف تورکستان جبراً تبعید وسربه نیست نمود، که داستان آوارگی ها وبدبختی های آن بینوایان تاریخ تا هنوز ورد زبان باشندگان تورکستان جنوبی یا افغانی است.
16- در 23 دلو 1343 به روز جمعه جمعی از دهاقین مردم سرپل در قریۀ بغاوی بوسط محمد اکرم اسحاق زایی وبرادرش کمالیلدی اسحاق زایی تیر باران واجساد آنها یکجا ا اجساد حیوانات سوزانیده میشود.
17- در زمان نادر ودهه های اول سلطنت پسرش ظاهر تورکان در مجموع اجازۀ شامل شدن بمکاتب نظامی وموسسات مربوط به وزارت خارجه وداخله را ندارند.
18- درزمان زمامداری حفیظ الله امین ونور محمد تره کی1357 خورشیدی، ریختن خون تورکان ازبیک، هزاره وتورکمن مباح اعلام گردیده وعبدالله امین برادرحفیظ الله امین با صراحت به حشری های آن دوران اعلان میدارد که سر ازبیک وهزاره از او ومال ایشان از حشری ها.
19- در زمان حاکمیت داکتر نجیب الله نیرو های قومی ازبیک وتورکمن تحت نام های مختلف محکوم به نابودی وسر کوب میگردند که قیام های همآهنگ ایشان منجر به سقوط خود او میگردد.
20- در سال 1997 فاشیست های طالب بعداز اشغال منطقۀ قیصار جمع کثیری از جوانان تورک آن منطقه را قتل عام وسر های شهدا را یکجا با سر سگ ها مورد عکسبرداری قرار داده وبنمایش گذاشتند.
21- کرزی نیز در سال 2001با کسب حمایت از جبهۀ متحد شمال قدرت سیاسی را اشغال ومانند اسلاف خویش بر علیه مردم تورک ودیگر باشندگان تورکستان جنوبی از هیچ نوع بیداد گری مضایقه نمینماید.
22- در سال 1350 که قحطی وخشکسالی شدید کلیه مناطق تورکستان را در هم کوفته بود هجوم های پلان شدۀ کوچی کبا مقاومت مردم میمنه خصوصاً منطقۀ قرایی المار تحت رهبریشهید نورالله خان قرایی مواجه وجنگی راکه تا هنوز هم ادامه دارد بوجود آورد.
23- در هفتم جوزای 1386 خورشیدی جمعه خان والی جوزجان بروی مظاهره چیانی که بر علیه مظالم حکومت دست بمظاهرات مسالمت آمیز زده بودند امر آتشباری ارتش را صادر وده ها تن ای مردم بیگناه را قتل عام نمود.
24-در ماه سرطان 1397 اعتراضات داد خواهانۀ مردم فاریاب بخاطرگسترش روز افزون حوزه های نفوذ طالبان وحمایت های آشکار دستگاه فاشیستی اشرف غنی از این پروسۀ ننگین با گرفتاری نظام الدین قیصاری نمایندۀ خاص جنرال دوستم وقوماندان امنیۀ اولوسوالی قیصار با حیلۀ ونیرنگ بر گزاری جلسۀ امنیتی از جانب یاسین ضیاء نمایندۀ خاص اشرف غنی گرفتار وچندین تن از محافظین او توسط کوماندو های خاص اشرف غنی بگونۀ بی رحمانه بقتل رسیدند.
25- در 27 ثور سال 1400 داوود لغمانی بگونۀ هدفمند ومغرضانه از جانب اشرف غنی بحیث والی ولایت فاریاب تعین وبه اثر مقاومت سرتاسری مردم فاریاب از وظیف سبکدوش گردید.
ادامه دارد…..
