یازوچی: فریدالله (توغری)
مساوات صحیفه سیدن
تینچ لیک نینگ بوگونگی معنی لری
بوگون تینچ لیک و خوف سیزلیک نینگ حاضرگی کونده گی معنی سی و قیسی باسقیچ لردن اوتیب خلق ارا حقوق گه کریب کیلگن لیگی باره سیده بحث ایته میز. حاضرگی کونده تینچ لیک اصطلاحی نی خوف سیزلیک و نظم اصطلاح لری دن اجره تیشی میز ممکن ایمس. خلق ارا حقوق گه کوره تینچ لیک میلادی ۲۰ نچی عصر گه قدر “اوروشمس لیک وضعیتی” اوله راق بهالنتریلر ایکن, ایریم قاعده لر ایسه اوشبو موضوع گه بناً قبول ایتیلگن. سونگگی پیت لرگه قدر خلق ارا حقوق ده “اوروش حقوقی” و “تینچ لیک حقوقی” نامیده ایککی اساسی محور موجود ایدی. شوندای قلیب طبعی اوله راق اوچینچی محور صفتیده “طرف سیزلیک حقوقی” هم بحث موضوعی ایدی. اوشبو موضوع اوروش نینگ خلق ارا حقوق گه کوره مشروع بیر وضعیت گه کیتریلیشی دن عبارت ایدی.
هر اوروش و کوچ دن فایده له نیش اوشبو موضوع نی قمره ماقده ایدی. شوندای قلیب اوروش لر مشروع و نامشروع اوروش لر اوله راق ایککی گروپ گه بولینماقده ایدی. باشقه چه قلیب ایتگنده میلادی ۱۹۴۸ نچی ییلی ده گی بیرلشگن ملت لر تشکیلاتی نینگ تینچ لیک کیلیشوی گه قدر, اوشبو موضوع لر تینچ لیک ایمس بلکه, اوروش حقی اوله راق بهالنتریلماقده ایدی. اوشبو کیلیشو بیلن کوچ دن فایده له نیش نینگ ممنوع ایتیلیشی آرتیدن, تینچ لیک حقوقی حاکم بولیب باشله دی. اوروش حقوقی ایسه, اوروش یاکه اوروش گه سبب بولمیدیگن کوچ دن فایده له نیش موضوع لری بوییچه تطبیق ایتیله دیگن استثنائی بیر قاعده گه ایلنتریلدی. شوندای قلیب “طرف سیزلیک حقوقی” هم یوق بولیب باشله دی.
اوشبو موضوع بیلن علاقه لی فعالیت لرنینگ میلادی ۱۸۹۹ نچی و ۱۹۰۷ نچی ییل لری ده هاگ ده گی تینچ لیک کنفرانسی ده باشلب کیتگن لیگی بیلینماقده. لیکن اوشبو کنفرانس لرده گی اساسی مقصد اوروش لرنینگ توخته تیلیشی ایمس, بلکه مذکور اوروش لرنینگ چیگره لنتریلیشی دن عبارت ایدی. اوروش لرنینگ توخته تیلیشی بیلن علاقه لی ایلک فعالیت ایسه, بیرینچی دنیا اوروشی آرتیدن قوریلگن ملت لر جمعیتی بیلن کون ترتیبی گه کیلگن. شوندای قلیب کیله جک نینگ “تینچ لیک” اصطلاحی نینگ اساسی نینگ قوریلگن لیگی نی قید ایتیب اوتیشی میز ممکن. باشقه چه قلیب ایتگنده اوشبو متن نینگ باشلنغیچ قسمی ده, مذکو کیلیشو نینگ تمان لرنینگ, اوروش نی باشلتمیدیگن لیک لری بیلن علاقه لی مسئولیت لری نی قبول ایتیش لری, خلق ارا مقیاس ده انیق و عادلانه علاقه لر قوریش لری, خلق ارا حقوق نی دولت لر آره سیده گی علاقه لر بوییچه اساسی قاعده اوله راق بهالنتریش لری, تشکیلات لنگن جمعیت لر نینگ بیر بیر لری بیلن بولگن مناسبت لری گه تیگیشلی عدالت نی تامین ایتیش لری و اوشبو کیلیشو ده گی مسئولیت لرنی قبول ایتیش لری بیلن خلق ارا همکارلیک و تینچ لیک نینگ تامین ایتیلیشی بیلن علاقه لی زمینه نی یره تیش لری اوچون بحث موضوعی شرطنامه نی قبول ایتگن لیک لری قید ایتیلماقده. شوباعث میلادی ۱۹۱۹ نچی ییلی ده قبول ایتیلگن اوشبو حجت ده هم “تینچ لیک” بیلن “خوف سیزلیک” اصطلاح لری بیرلیکده استفاده ایتیلماقده.
اوشبو ایککی اصطلاح نینگ بیرلیکده استفاده ایتیلیشی ایککینچی دنیا اوروشی آرتیدن میلادی ۱۹۴۸ نچی ییلی ده گی بیرلشگن ملت لر تشکیلاتی کیلیشوی بیلن تائید ایتیلگن. بوندن تشقری بیرلشگن ملت لر تشکیلاتی اعضاسی اولکه لرنینگ قبول ایتیش لری کیره ک بولگن اساس لر آره سیده تینچ لیک و خوف سیزلیک نینگ هم اوته مهم بیر اورین گه ایگه ایکن لیگی کورینماقد. شوندای قلیب:
۱ تینگ لیک,
۲ یخشی نیت بیلن مسئولیت لرنینگ بجا کیتریلیشی,
۳ خلق ارا کیلیشموچیلیک لرنینگ, خلق ارا تینچ لیک و خوف سیزلیک گه ضرر بیرمیدیگن تینچ لیک سیور یول لر بیلن ییچیلیشی,
۴ کوچ دن فایده له نیش گه حرکت ایتیلمس لیگی,
۵ اوشبو تشکیلات نینگ قاعده لری گه اویغون اوله راق حرکت ایتمیتگن دولت لرنینگ یاردم لردن محروم ایتیلیشی,
۶ بیرلشگن ملت لر تشکیلاتی اعضاسی بولمه گن اولکه لرنینگ هم, خلق ارا تینچ لیک و خوف سیزلیک نینگ اسره لیب قالیشی بوییچه فعالیت آلیب باریش لری,
۷ و ملی صلاحیت لر, بیرلشگن ملت لر تشکیلاتی نینگ اساس لری آره سیده اورین آلماقده.
شوندای قلیب تینچ لیک و خوف سیزلیک نینگ تامین ایتیلیشی بیرلشگن ملت لر تشکیلاتی نینگ فعالیت لری نینگ قلبی ده جایله شیب آلگن وضعیت ده. اوشبو کیلیشو نینگ باشقه ماده لری ده هم بحث ایتیلیتگن تینچ لیک بیلن خوف سیزلیک گه تیگیشلی مسئولیت لر, بیرلشگن ملت لر تشکیلاتی نینگ برچه اعضالری نینگ اشتراکی بیلن تشکیل ایتیلگن عمومی کینگش گه تاپشیریلمه گن. شوندای قلیب اوشبو مسئولیت لر بیرلشگن ملت لر تشکیلاتی خوف سیزلیک کینگشی گه تاپشیریلگن. قیسقه قلیب ایتگنده بیرلشگن ملت لر تشکیلاتی نینگ اوشبو کیلیشوی بیلن علاقه لی اساسی مقصد خلق ارا مقیاس ده تینچ لیک و خوف سیزلیک نینگ تامین ایتیلیشی دن عبارت.
