خانه‌تکانی “قومی” طالبان؛ مالی خان معاون لوی‌درستیز شد، اما چند فرمانده ازبیک برکنار شدند

۱۴۰۰/۱۲/۱۳افغانستان

سخنگوی طالبان می‌گوید بر اساس آنچه فرمان رهبر این گروه خوانده شده، مالی خان، مامای سراج‌الدین حقانی، به حیث معاون لوی‌درستیز نیروهای مسلح طالبان تعیین شده است.

همزمان، بر اساس تعیینات تازه، بسیاری از فرماندهان ارشد ازبیک در صفوف طالبان مقام‌های نظامی‌ خود را از دست داده‌اند.

بسیاری گماشتن مالی خان را به این سمت، سهم شبکه حقانی از وزارت دفاع تفسیر کرده‌اند که به احتمال زیاد صلاحیت بیشتر از قاری فصیح‌الدین فطرت، رییس ستاد نیروهای مسلح طالبان خواهد داشت.

قاری فصیح‌الدین از بدخشان است و از جمله مقام‌های ارشد غیرپشتون در صفوف طالبان به شمار می‌رود.

برکناری فرماندهان ازبیک

براساس تصمیم تازه رهبر طالبان، قاری صلاح الدین ایوبی ارشد‌ترین فرمانده اوزبیک تبار که در تصرف کاخ ریاست جمهوری نقش کلیدی داشت، از ریاست ارکان قول اردوی ۲۰۳ منصوری برکنار شده است.

او چندی پیش درگفتگو با یک رسانه ترکی گفته که حدود ۳۰ هزار جنگجوی ازبیک در صفوف طالبان جنگیده‌اند.

مولوی عطاء‌الله عمری

بر اساس تعیینات تازه، طالبان معنیت پلان و پالیسی وزارت احیات وانکشاف دهات را به صلاح الدین ایوبی داده‌اند.

دومین فرمانده مهم ازبیک در صفوف طالبان، مولوی عطاءلله عمری نیز از فرماندهی قول اردو ۲۰۹ الفتح کنار زده شده است.

او که ۵ ماه پیش به این سمت تعیین شده بود، اکنون به عنوان معین تنکالوجی ولجیستیک وزارت دفاع معرفی شده است.

مخدوم عالم، از دیگر فرماندهان ارشد اوزبیک‌تبار در شمال افغانستان بود که اکنون در زندان به‌سر می‌برد.

بسیاری از فرماندهان پایین رتبه اوزبیک در صفوف طالبان می‌گویند ازبیک‌ها سهم تعیین کننده‌ای در جنگ طالبان علیه حکومت پیشین در شمال افغانستان داشتند، اما به دلیل بی‌اعتمادی سران طالبان به ازبیک‌ها، سمت‌های مهم به افرادی از این قوم واگذار نشده است.

به نظر می‌رسد، سران طالبان در تقسیم قدرت در امارت خود، حتی برای کسانی‌که برایشان جنگیده‌اند، نمی‌توانند روابط قومی را فراموش کنند.

فرمانده ازبیک طالبان صلاح الدین ایوبی مسند پیشنهادی رهبر طالبان را رد کرد

روز پنجشنبه، ۱۲ اسفند، قاری صلاح‌الدین ایوبی، فرمانده ارشد ازبک‌تبار طالبان، که در تشکیلات آن گروه به عنوان معاون سپاه ۲۰۳ تندر انجام‌وظیفه می‌کرد، با فرمان ملاهیبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان، به عنوان معاون وزارت «احیا و انکشاف دهات» ( توسعه روستاها)، منصوب شد. یک منبع نزدیک به قاری صلاح‌الدین ایوبی که نخواست نامش فاش شود، به ایندیپندنت فارسی گفت که او آن مسند را نپذیرفته است، چون توقع داشته است که در چارچوب نهادهای امنیتی طالبان، به مسند مهم‌تری گمارده شود.

قاری صلاح‌الدین ایوبی، از قوم ازبک و از ساکنان بومی فاریاب در شمال افغانستان است. او دست‌کم ۱۵ سال در صفوف نظامی طالبان، علیه دولت‌های پیشین افغانستان جنگیده است و مدتی را در زندان دولت پیشین افغانستان محبوس بوده است. 

در پانزدهم اوت سال گذشته، قاری صلاح‌الدین ایوبی از نخستن افرادی بود که با جنگجویان تحت امرش، کاخ ریاست جمهوری افغانستان را تصرف کرد و بر کرسی اشرف غنی که ساعاتی پیش از آن از کابل گریخته بود، نشست.

او به دلیل نفوذ گسترده در میان جنگجویان ازبک طالبان، توقع داشت که در راس یکی از مهم‌ترین نهاد‌های امنیتی این گروه گمارده شود، اما پس از ماه‌ها خانه‌نشینی، در اوایل فوریه به معاونت سپاه تندر در استان پکتیا منصوب شد. بعد از یک ماه، از آن مسند برکنار شد و سمت معاونت برنامه‌ریزی در وزارت توسعه روستاها به او داده شد. آن وزارت‌خانه به دلیل متوقف شدن پروژه‌های توسعه‌ای کشورهای حامی دولت پیشین افغانستان، تعطیل است و عملاً هیچ فعالیتی ندارد.

به گفته منبع آگاه مذکور، قاری صلاح‌الدین در جلسه‎ای با فرماندهان تحت امرش که ازبک‌های شمال افغانستان هستند، از برکناری‌اش از یک مسند نظامی و منصوب شدن در یک مسند دولتی انتقاد کرده و گفته است که نشستن در خانه، بهتر از کار کردن در وزارت توسعه روستاها است که عملاً فلج است و هیج برنامه‌ای ندارد.

براساس اطلاعات این منبع خبری، فرماندهان ازبک‌تبار گروه طالبان به شدت نگران به‌ حاشیه رانده شدن و اخراج از مسندهای خود در استان‌های شمال هستند. به همین دلیل، آنان مرتب باهم جلسه برگزار می‌کنند و می‌کوشند وفاداری خود را به رهبران طالبان ثابت کنند. در ادامه این تلاش‌ها، اخیراً چهار تن از فرماندهان ازبک‌تبار طالبان برای دیدار با ملاهیبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان، به قندهار رفته‌اند. آنان از یک‎سو می‌کوشند تا رضایت رهبر طالبان را به آزادسازی مخدوم عالم ربانی که در ماه ژانویه بازداشت شد جلب کنند، و از سوی دیگر، از او می‌خواهند که در صفوف آن گروه، نقش و مسئولیت بیشتری به فرماندهان ازبک بدهد. 

هنوز مشخص نیست که فرماندهان ازبک‌تبار طالبان موفق به دیدار با ملاهیبت‌الله آخوندزاده شده‌اند یا خیر.

در همین حال، عرفان برزگر، خبرنگار ساکن تخار در شمال‌شرق افغانستان، می‌گوید که مولوی نورالدین عمیر، والی ازبک‌تبار طالبان در تخار، از یک ماه پیش به کابل خواسته شده است و تا کنون اجازه نیافته دوباره به محل کارش برگردد. به گفته آقای برزگر، اخیراً طالبان دو خانه مربوط به مولوی نورالدین را بازرسی کرده و تمامی تجهیزات و خودروهای نظامی او را ضبط کرده‌اند.

هم‌زمان با برکنار شدن قاری صلاح‌الدین از معاونت سپاه ۲۰۳ تندر در شرق افغانستان، مولوی عطاءالله عمری که او نیز از قوم ازبک است، از فرماندهی سپاه ۲۰۹ الفتح برکنار شد.

با برکنار شدن این دو فرمانده ارشد ازبک، در حالی که مخدوم عالم ربانی در زندان است و مولوی نورالدین عمیر نیز اجازه بازگشت به محل کار خود ندارد، فرماندهان ازبک‌تبار در انزوای کامل قرار گرفته‌اند و دیگر تهدیدی برای سلطه فرماندهان پشتون به شمار نمی‌آیند.

به نظر می‌‎رسد که هدف نخست رهبری طالبان از کنار زدن فرماندهان ازبک‌تبار از مسندهای مهم نظامی، از میان برداشتن زمینه‌های تبدیل شدن آنان به چهره‌های بانفوذ و مهارناپذیر است. هرچند شمار دقیق جنگجویان ازبک‌تبار در صفوف طالبان مشخص نیست، قاری صلاح‌الدین ایوبی در ماه اوت سال گذشته میلادی در یک مصاحبه گفته بود که حدود ۳۰ هزار جنگجوی ازبک در صفوف طالبان جنگیده‌اند.