خلیل اسیر۲۱ ثور ۱۴۰۰
مقامات افغانستان و پاکستان در ۲۹ عقرب ۱۳۹۹ توافق‌نامه ایجاد دیدگاه مشترک برای صلح و ثبات در دو کشور و منطقه را امضا کردند. طبق بخشی از این توافق‌نامه، دولت‌های افغانستان و پاکستان باید برای شناسایی و اقدام مشترک علیه دشمنان صلح در دو کشور با هم همکاری می‌کردند. بنابراین، عملیات مشترک سازمان‌های استخباراتی دو کشور باید تا ۲۵ قوس همان سال در برابر مخالفان صلح و عاملان تضعیف این روند انجام می‌شد. حالا روابط نه چندان خوب دو کشور نشان می‌دهد که تعهدات دو طرف در این توافق‌نامه عملی نشده است. یا دست‌کم دولت افغانستان از آنچه پاکستان تاکنون انجام داده است، راضی نیست.
مقامات سیاسی و نظامی افغانستان به دنبال بن‌بست مذاکرات بین‌الافغانی و تشدید خشونت‌ها در این کشور، بارها علیه پاکستان انتقاد کرده‌اند. اشرف غنی در سخنرانی‌ها و مقاله اخیر خود با تأکید گفته است که حالا وقت انتخاب با پاکستان است. او گفته است که پاکستان باید بین دو گزینه جنگ و صلح، یکی را انتخاب کند. مقامات نظامی افغان نیز اخیراً پاکستان را مقصر تشدید خشونت‌ها در افغانستان معرفی کرده‌اند. به ادعای آن‌ها، همکاری ارتش پاکستان با طالبان در جنگ جاری افغانستان از جمله در هلمند مشاهده شده است.
به نظر می‌رسد که سفر قمر جاوید باجوه، رییس ستاد مشترک ارتش پاکستان، به افغانستان با دو هدف مشخص انجام شده است. هدف نخست باجوه آن است که از دولت افغانستان بخواهد در ازای اعلام آتش‌بس سه روزه گروه طالبان، زندانیان پاکستانی را از بند رها کند. یکی از این زندانیان اسلم فاروقی است که رهبری شاخه خراسان گروه داعش را برعهده داشت. او که شهروند پاکستان است، در ۱۴ حمل پارسال از سوی نیروهای امنیت ملی افغانستان بازداشت شده بود.
پاکستان قبلاً از دولت افغانستان خواستار استرداد اسلم فاروقی شده بود. پاکستان گفته است که او متهم به انجام فعالیت‌های ضد پاکستانی است. دولت افغانستان از استرداد فاروقی به دلیل نبود توافق‌نامه تبادله زندانیان بین دو کشور سر باز زده بود. افغانستان گفته بود که فاروقی را مطابق قوانین داخلی این کشور محاکمه خواهد کرد.
ریاست عمومی امنیت ملی افغانستان چندی پیش اعلام کرد که باب گفت‌وگو را با دست‌کم چهارده کشور درباره تعیین سرنوشت زندانیان داعشی در این کشور باز کرده است. احمدضیا سراج، رییس عمومی امنیت ملی، گفته بود که ۴۰۸ داعشی خارجی در زندان‌های افغانستان به سر می‌برند که ۶۰ درصد آن‌ها را اتباع پاکستانی تشکیل می‌دهند. سایر این زندانیان از سیزده کشور دیگر هستند. او گفته بود که گفت‌وگوها را با نهادهای استخباراتی این کشورها به خاطر تصمیم‌گیری در پیوند به سرنوشت این زندانیان آغاز کرده است. آماده‌گی افغانستان برای گفت‌وگو درباره سرنوشت زندانیان داعشی خارجی به پاکستان فرصت می‌دهد تا تکلیف سرنوشت اسلم فاروقی و دیگر اتباع زندانی خود در افغانستان را روشن کند.
در ۲۸ عقرب پارسال، یک روز پیش از سفر عمران خان به کابل، اشرف غنی فرمانی را صادر کرده بود که براساس آن باید بخشی از زندانیان پاکستانی از بند دولت افغانستان آزاد می‌شدند. با گذشت حدود پنج‌ونیم از صدور این فرمان تاکنون خبری از اجرای آن منتشر نشده است. غنی در فرمانش گفته بود که این کار با هدف «حسن نیت» و «تحکیم روابط دوستانه» بین افغانستان و پاکستان انجام می‌شود. مقامات پاکستانی قبلاً با تأکید از دولت افغانستان خواسته است که فرمان غنی درباره رهایی اتباع این کشور را عملی کند.
سفر رییس ستاد مشترک ارتش پاکستان به افغانستان هم‌زمان با اعلام آتش‌بس سه روزه در ایام عید از سوی گروه طالبان انجام شده است. تردیدی نیست که قمر جاوید باجوه با سفر در چنین روزی به غنی و عبدالله گفته است که اعلام گروه طالبان برای آتش‌بس سه روزه در ایام عید فطر را به عنوان اقدام «حسن نیت» از جانب پاکستان قبول کنند. او هم‌چنان در ازای این اقدام خواستار اجرای فرمان غنی درباره رهایی زندانیان پاکستانی و استرداد اسلم فاروقی و دیگر داعشیان پاکستانی شده است؛ به ویژه آن‌که ریاست امنیت ملی افغانستان قبلاً باب گفت‌وگو برای تصمیم‌گیری درباره سرنوشت این زندانیان را باز کرده بود.
هدف دوم سفر قمر جاوید باجوه، بحث روی مناسبات دو کشور پس از خروج سربازان بین‌المللی از افغانستان و سرنوشت جنگ و صلح در این کشور بوده است. پاکستانی‌ها نگران هستند که مبادا وضعیت در افغانستان از کنترل خارج شود و بی‌ثباتی در این کشور دامن پاکستان را نیز آلوده کند. این بخشی از برنامه سفر او که عمومی نیز شده است، تابع سیاست پاکستان در مکانیسم «ترویکای توسعه‌یافته» است. در قالب این مکانیسم، پاکستان مخالف بازگشت کامل گروه طالبان به قدرت و احیای «امارت اسلامی» مورد ادعای این گروه است.
با این حال، پاکستان پشتی‌بان مذاکرات صلح در افغانستان با هدف تقسیم برابر قدرت بین دولت این کشور و گروه طالبان است. این صریح‌ترین موضع پاکستان در قبال صلح افغانستان است که ماه پیش از سوی محمود قریشی، وزیر خارجه این کشور، در گفت‌وگو با یک رسانه آلمانی اعلام شده بود. پاکستان هم‌چنین با روی کار آمدن دولت موقت در افغانستان موافق است؛ سیاستی که چند سال پیش توسط عمران خان اعلام و با واکنش منفی دولت افغانستان روبه‌رو شد.
گروه طالبان ادعا دارد که نسبتی با پاکستان ندارد و در تصامیم خود مستقلانه عمل می‌کند. با این وصف، گروه طالبان هر بار در آستانه تصمیم‌گیری‌های سیاسی خود هیأتی را به پاکستان می‌فرستد و به دنبال مشورت با مقامات پاکستانی مواضع خود را اعلام می‌کند. به طور مثال، دور دوم مذاکرات صلح بین دولت افغانستان و گروه طالبان به دنبال سفر هیأتی از سوی این گروه به پاکستان دچار بن‌بست شد. پیام عیدی ملا هبت‌الله و تصمیم این گروه برای آتش‌بس در ایام عید فطر نیز به دنبال سفر هیأت این گروه به پاکستان اعلام شده است. این‌ها نشانه نفوذ پاکستان بر گروه طالبان است؛ هرچند طالبان به این نفوذ اذعان نمی‌کنند. به همین دلیل است که صلح کابل با اسلام‌آباد پیش‌شرط موفقیت مذاکرات صلح دولت افغانستان با گروه طالبان تلقی می‌شود.
رئیس جمهور محمداشرف غنی در دیدارش با قمرجاوید باجوه لوی درستیز پاکستان به روز دوشنبه بر اهمیت نقش کشورهای منطقه به ویژه پاکستان در برقراری صلح و تاثیر‌گذاری این کشور بر طالبان تاکید کرد.
رئیس جمهور در این دیدار افزود که جنگ افغانستان راه حل نظامی ندارد و تاکید طالبان بر راه حل نظامی برای مردم افغانستان غیرقابل پذیرش است.
آقای غنی در این دیدار گفت که مردم افغانستان خواستار صلح عادلانه و پایدار از طریق بحث و گفتگو هستند.
در همین حال عبدالله عبدالله رئیس شورای عالی مصالحه ملی نیز در دیدارهای جداگانه با جاوید قمر باجوه بر شروع مذاکرات معنادار بین‌الافغانی تأکید کرد.
آقای عبدالله تأکید کرده است که طالبان از فرصت پیش آمده برای مذاکره و صلح استفاده درست نکردند_آنچه که طالبان پیش از این بار بار رد کرده اند و حکومت را به ایجاد موانع در برابر صلح متهم کرده اند.
رئیس شورای عالی مصالحهٔ ملی در این دیدار تأکید کرده است که یک افغانستان صلح‌آمیز که طالبان بخشی از سیستم باشند، به‌سود مردم افغانستان، کشورهای منطقه و جهان است.
در این دیدار، آقای باجوه گفت که کشورش معتقد است که راه‌حل نظامی در افغانستان وجود ندارد و یگانه راه حل دست‌یافتن به یک توافق سیاسی از راه گفتگو، ایجادحکومت همه‌شمول و برگزاری انتخابات می‌باشد.
با این حال هردو طرف روی آغاز مذاکرات معنی‌دار میان جمهوری اسلامی افغانستان و گروه طالبان نیز تأکید ورزیدند.
