ابونصرفارابی
عزیز فاریابلی
ابو نصر محمد ابن محمد ابن ترخان ابن اؤزلوغ الفارابی التورکی (870 – 950)
بیوک اجدادیمیز فارابی اریس دریاسی سوینینگ سیردریاگه قویلیش یریگه جایلشگن فاراب قیشلاغیده توغیلیب اؤسدی.
فارابینینگ یاشلیگی عرب خلیفه لیگی پایتختی بغداد شهریده کیچدی .
او بو یرده گی مدنی محیطدن نفس آلیب ، عالم لر بیلن یقیندن تنیشدی.شونینگدیک ،فلسفه علمیدن سبق آلدی .فارابی ارسطونینگ همه اثرلرینی بیته هم قالدیرمی اؤقیب چیقدی.نتیجه ده فارابی ده ارسطونینگ غایه لرینی ینگیللیک بیلن توشینیب ،اونینگ اؤز آلدیگه قؤیگن وظیفه لری و اؤیلنتیرگن معمأ لری کؤلمینی حس یتیش کؤنیکمه لری پیدا بؤلدی.
ایتیشلریچه ،فارابی ارسطونینگ ”جان حقیده ”دیب ناملنگن اثریگه اؤز قؤلی بیلن : “ مین بو اثرنی 200 مرته اؤقیدیم ”،- دیب یازیب قؤیگن یکن.منبعلرده یازیلیشیچه ،فارابی دستلب قاضیلیک قیلگن .لیکن کیینچه لیک حقیقتنی إیزلب تاپیش امیدیده دولت إیشلری و قسمن مدرسلیک بیلن مشغول بؤله دی.بیرکونی یقین کیشیلریدن بیری فارابیگه بیر قنچه کتابنی امانتگه تاپشیریب کیته دی .بو کتابلرنینگ إیچیده ارسطونینگ بیر قنچه اثرلری هم باریدی. فارابی بؤش وقتلریده انه شو اثرلرنی بیر چیکه دن اؤقیشگه کیریشه دی. عینن انه شو مطالعه اونینگ قاضیلیکینی تشلشیگه سبب بؤلدی.بو تصادف فارابینینگ تقدیریده مهم اؤرین توته دی و او بیوک عالملیک مقامیگه أیتیشه دی.بعضی معلوماتلرگه قره گنده ،فارابی ارسطونینگ “ طبعی اویغونلیک ”اثرینی 40 مرته ، “ ریتاریکه ”اثرینی 200 مرته اؤقیب چیققن .فارابی گه ارسطودن کیینگی“ایککیچی اوستاذ ”دیب نام بیریلگن. چونکی او خودی ارسطو کبی علم عالمینینگ دیئرلی برچه جبهه لریگه عاید قره شلرینی منتظم روشده بیان یتیب بارگن .او بیوک شاعر هم یدی.
فارابی 950 أیلده حیاتدن کؤز یومدی و دمشق شهریده دفن یتیلدی.
***
فارابی شونده ی یازه دی: “ اگر سلطنت هر قنده ی طلبگه جواب بیرسه-یو ،اما اونی دانشمندلیک ترک یتسه ، مملکت حکومت سیز قالدی ، دیه ویرینگ.بو مملکتنی باشقروچی حکمدار هم اؤز موقعینی بوتکول یؤقاته دی. مملکت یسه هلاکتگه یوز توته دی “ .
***
اگر حکمدار آدملرنی اؤزیگه بؤیسوندیریش ،إطاعت یتتیریش ، اولرنی بوتکول جنگ قیلسه ، بو عدالت سیز کوره شدیر . اگر حکمدار کیمدندیر اوستون توریش مقصدیده جنگ قیلسه ،بو هم عدالت سیز اوروش حسابلنگوسیدیر . بارد-یو ، حکمدار کیمنیدیر یاکی کیملرنیدیر اؤز غضبینی قاندیریش یا خود شونچه کی حضورلنیش اوچون اؤلدیرسه ،بو حره کت هم عدالت سیز لیک سنه لدی.
***
فقرالربیلن ملاقات اصوللری و اولرگه تأثر اؤتکزیش یؤللری ساده و توشینرلی بؤلماغی لازم . عکس حالده آدملر حکمدارنی توشینمیدیلر یاکی اونینگ طلبینی بجره آلمیدیلر .حکمدارلر دارینی بیمارنینگ سیویملی و کؤپ تناول قیله دیگن طعامیگه قؤشیب إیچیره دیگن مهارتلی طبیبیگه اؤخشه ماقلری لازم .زیرا ،مهرو محبت و رغبت لنتیریشلر فقرالر بیلن معامله نینگ ینگ اساسی اصولیدیر.
***
حکومت رهبریده قدیده گی 12 ته توغمه صفت لر جمع بؤلماغی جایز : خوشبیچیم لیک ، فهم فراصت لیک ،اؤتکیر خاطره ،ادراکلی لیک ،سؤزگه چیچن لیک ،علمگه چنقاق لیک ،هر بیر إیشده معیارینی سقلی بیلیش ،هلاللیکه محبت و یالغانگه نفرت ،عالی جناب لیک ، بایلیککه نفرت ، عدالت پرورلیک ،قطعی لیک.
***
بیر کونی فارابیدن سؤره دیلر :
– کیمنینگ بیلیمی کوچلیراق : سینیکیمی یا ارسطونیکیمی ؟
فارابی شونده ی جواب قیتردی :
– مین اؤشه زمانده یه شب ،او بیلن اوچره شگنیمده و قؤلیده تحصیل آلگنیمده یدی ، اونینگ ینگ یخشی شاگردلری صفیدن جای آلگن بؤلردیم.
تیارلاوچی : داکتر عزیزالله فاریابلی
