رحمتلی صالح محمدحساس
(1951-2020)
پير محمد اوغلي صالح محمد حساس صالح محمد حساس 1330/1951نچي ييل نينگ حوت آييده، فارياب ولايتي دولت آبادي نينگ « قوزي باي قلعه » قيشلاغيده دنياگه كيلدي.
او، دستلبكي تعليماتني او شه ييرده گي مكتبده 1347/1968نچی ييلده بيتتيريب . كيين 1348/1969نچی كابلده گي ميخانيكي ليسه سيده اوقيشگه باشله ب، 1353/1974نچی اوییرده گی رادیوبولیمینی بیتتیریب چیققچ،اندخوی تومنی نی رادیوآخذه سی آمری صفتیده تعیین لندی.ثورآیی حربی کودتاسیدن کیین دولت آباد همدقیصارتومنی حاکم صفتیده تعینله نیب،1359/1980ییل مخابرات وزارتی تشکیلاتیده نیچه ییل ایشله دی.اونینگ سونگگی رسمی مشغولیتی مزارشریف ده گی ملی بس ریاستی رییسی لوازمیده ایدی.او،1396/2018نچی ییل تقاعدقیلیب،حیاتی سونگگی دملریگچه ایجادی ایشلربیلن شغلله نیب قالدی.
حساس، دري واوزبيك تيللريده شعر ايتيش يانيده،موسيقي گه هم قولي يوريشه دي او،1357-58نچی ییللربیرقنچه اوزبیکچه قوشیقلرنی اَوغانستان ملی رادیو-تلویزیونیده ثبت قیلیب یادگارقالدیرگن. او، كوپ ييللردن بيري اوزبيك انتروپولوژی وخلق فولكلوري ني ايريم تورلريني توپله ب ،دوست ومخلص لری نینگ مالیه وی حمایه سی بیلن ایش آلیب باره دی. حساس نينگ قوییده ذکراِیتیله دیگن اثرلردن آرتیق نشرگه تیاربیرقنچه اثرلری موجود.شونینگ دیک شاعرنینگ شعرلري هنوزگچه مستقل صورتده نشر ايتيلمه گن.
او،1399ییل جوزا آیی(۲۰جون میلادی۲۰۲۰ییل)یوره ک کسل لیگی باعث(۶۹)یاشده کابل شهریده عالمدن کوزیومیب،کیین مزارشریفده گی میمنه لیکلرهدیره سیده توپراققه تاپشیریلدی.
حساس نینگ باسیلیب چیققن (۱۶)مستقل اثرلری:
1. (اوزبيك خلقي نينگ آغزه كي ادبياتيدن مقال لر) بلخ-مزارشریف . 1384/2005.
2 – سبزوان قوشیقلر(فولکلوریک اثر)
3 – یاره لی یُورک، مرحوم خیرمحمد «تینمس» قوشغی توپله می
4 – قیزلر وقوشیقلر(قیزباله لراَوینچاغ قوشیقلریدن)
5 – سوودن کسللیک ـ ایریملر و ایمیدیملر(فولکلوریک اثر)
6 – نگاه مختصری به تاریخ اَیماقها(ایزلاووچی وتحقیق)
7 – اولوسیمیز فرهنگیدن قوشیقلر و اویینلر(فولکلوریک اثر)
8 – دمبوره کویلریده قوشیقلر و اویینلر(فولکلوریک اثر)
9 – تیل قاعده لری و سۉزلر تېنگلاوی.
10 – جوماقلر (تاپتی متللر). (فولکلوریک اثر)
11 – متللر و قیزیقتیرمه لر. (فولکلوریک اثر)
12 – آته لر سۉزی ـ عقل نینگ کۉزی(فولکلوریک اثر)
13 .نقد و پاسخ (تورکی خلقلرتاریخی حقیده) مزارشریف 1396 /2018.
14 – آچیل قـَمیشیم ، داستانی و باستانی متللر (افسانه لر).
15 – تویگه بارسنگ تویب بار… ( تویلر و خوشلیک مَوریت لر).
16 – اۉزبېکچه تیل یولـله مه سی (دستور زبان اۉزبېکی).
17 – سَیلنگن اوزون شعرلرتوپلمی .
18 – سَیلنگن قیسقه شعرلرتوپلمی
نوايي غزليگه تخميس
كون باتردن، كون چيقار گه كوزله ديم، بو كيلمادي
كونگليمي تينچيتگني، اول يار دلجو كيلما د ي
كوزيمه تصويري كيلدي و سيه مو كيلما د ي
« كيچه كيلگوم دور ديبان اول سرو گلرو كيلمادي
كوزلاريمگه كيچه تانگ آتقونچه اويقو كيلما دي»
***
كوكسيم ايچره يار عشقي ايله دي قلبيم حصار
آ ي جمالين كورگالي بوخسته كونگليم بولدي زار
سوزبيلن بيردم ميني سورماققه قيلدي، مونچه عار
«لحظه- لحظه چيقديم وچيكديم يوليده انتظار
كيلدي – جان آغزيمغه اول شوخ بدخو كيلمادي»
***
هجريده كيلدي خزان، اوتتي باشيمدن نو بهار
وصليني قومسب اوترمن، تاكه جانيم تنده با ر
كوزلاريم ياشدن توليب، آقتي اريق ليل ونهار
«اول پريوش هجريدن كيم ييغله ديم ديوانه وار
كيمسه بارمو كيم انگا كورگنده، كولگو كيلمادي »
***
قنچه هم كويسم، نفس ايچده اوره لگن دم وسم
عمرلر تارتتيم جفاسين، وه كورينگ قنده ي چيدم
تاب كيلتورمس ستمگه، ميندن اوزگه كيمسه هم
« طالب صادق تاپيلماس، يوقسه كيم قويدي قدم
يولغه كيم قويدي قدم، معشوقه اوترو كيلمادي؟»
***
اي كونگل گر سيو مگن هم بولسه اول دلبر سيني
ساغينيب كوپ ييغله ديم، اول آي كبي رخساريني
سين كه قويماس سن تيلينگدين بير زمان هم آتيني
«كوزلريمدن نيچه سو كيلگه يديب، اولتورمنگ ميني
كيم باري قان ايردي كيلگن، بو كيچه سو كيلمادي »
***
ياشيرين دلدار وصليگه ييتيش بولدي قيين
بيرمه هر كيمگه كونگول، هركيمسه گه سونمه بويين
مي كيتير، چالغوني چال، حساس قيل ساز واويين
« اي نوايي باده بيرلن خرم ايت گونگل اويين
ني اوچون كيم باده كيلگن اويگه، قيغو كيلمادي »
احتياج
جان كوياريم كيتتي بولديم لطفيگه مين احتيا ج
پادشاه ايرديم قوليمدن كيتتي ارزان، تخت وتا ج
آلدي جانيمي جداليك، بولسه هم اونگه اميد
اسره ماق هجرتده آچيق، ني ايكن رسم ورواج ؟
كيلسه معشوقه وعاشق بير تن وبير جان بوليب
بيل اييرماغي قيين، قوشيلسه بير – بير گه مزا ج
جانيمه قيلديم جفاني بير عمر تارتيب عذاب
چيقتي كوزيم، بيشتي جسميم، بولدي باشيم تن وعاج
جان وقربان ديب يلينديم، آته – آنه، قوميگه
مين كوترگيمن ديديم اوستيمگه بارسه قنچه باج
جاندن آرتيق ني بولور مين، ايله سم قربان اوني؟
عاشق اولسه جان بيره ر، كوزيگه كورينمس خراج
جان كورينميدي كوزيمگه، مال وپولني انده قوي
اوزمه نگيز بو رشته ني كيم ناندن اولدور، مايحتاج
جانيم وكوزيم ديديم و هر نيرسه ديسه تينگله ديم
نارضاليك كورسه تيب مين، قيلمديم بير احتجا ج
جان قييب، جسميم يا نيب، تاغلرگه ييتسه داغ ودرد
چيقسه هجريده نفس، يوز آه وناله ني علاج ؟
جان آلردي، جان بيره ر يانيمده بولسه مين رضا
اورسه – سوكسه شونچه ناز وسوزي، جانيمگه مساج
جان وتنده قالمه گي بير اول زمانده خسته ليك
اولپري « حساس » بيرله قيلسه وصلت، ازدواج
محمدکاظم امینی-میمنه- فاریاب
