یازوچی: دوکتورعارف عثمانوف
کریل دن عرب الفبا سیگه اوگیر گن: عبدالمجید اوزگون
افـغـانستـانـده‌گی اتـاقـلـی انقـلابـی شاعـرلـردن بـیری عبدالحکیم شرعی جوزجانی دیر. او ۱۹۳۴ ییلی جوزجــان ولایـتـیـده‌گی سـرپـل شهریده بیر ضیالی عایله‌ده دنیا گه کیلگن. اونینگ تاغه‌سی قاری محمد عظیـم عـظـیـمـی «سرپـلی» افغانـستانده‌گی مشهور و اقتدارلی اوزبیک شاعری. اونینگ اوغلی محمد کریم ذره عظیمی هم حاضرگی زمان افغانستان نینگ اوزبیک ییتوک شاعرلریدن بیری حسابلنه‌دی.
بوله‌جک شاعر باشلانغیچ معلوماتلرنی سرپل شهریده حاصل قیلدی. ۵۰ ییللرده او طلبه‌لیک پیتیده کابل اونیورسیتیتیده اونلَب انقلابی روحده‌گی ستودینت‌لر(محصل‌لر) بیلن دوست‌لَشدی، همده اوشه ییللرده کابل اونیورستیتی یاشلری تامانیدن باشلَب یوباریلگن انتی امپریالیستیک و انتی فیودال همده انتی مونارخیستیک حرکتلری (جنبش های ضد امپریالیستی، ضد فیودالی و ضد سلطنتی- م. اوزگون) گه تارتیله‌دی و یاشلرنی اوزیگه تارتگن ایلغار انقلابی حرکتلرگه فعال اشتراک ایته‌دی….
میلادی ۶۰ ییللر باشلریده بیر قطار وطن سیورلر، استه- سیکین افغانستان خلق دیموکراتیک پرتیه‌سی (حاضرگی وطن پرتیه‌سی) نی توزیش‌گه اورینه یاتگن ایدیلر. ۱۹۶۵ ییل باشیده کابلده نورمحمد تره‌کی باشلیگیده ببرک کارمل، طاهر بدخشی، سلطان‌علی کشتمند، کریم میثاق، دستگیر پنجشیری، شهرالله شهپر و شرعی جوزجانی کبی ۲۷ کیشی افغانستان خلق دیموکراتیک پرتیه‌سیگه اساس سالدیلر.
میلادی ۱۹۷۸ ییلگی ثور ملی- دیموکراتیک تحولی هم انه اوشه یاش انقلابی‌لر باشچیلیگده‌گی افغانستان خلق دیموکراتیک پرتیه رهبرلیگی آستیده عملگه آشگن ایدی. انقلابی روحده‌گی یاشلر قطاریده اوسیب اولغه‌یگن عبدالحکیم شرعی ستودینت‌لیک چاغلریده ناق دری و اوزبیک تیللریده تینمَسدن ایجاد قیلَردی و اجتماعی- سیاسی حرکتلرده فعال اشتراک ایته باشله‌گن ایدی.
ثور اوزگریشیدن سونگ (۱۹۷۸ ییل) توزیلگن افغانستان دموکراتیک جمهوریتی نینگ ینگی حکومتی ترکیبی‌ده عبدالحکیم شرعی جوزجانی عدلیه وزیری و باش پره‌کورور (لوی څارنوال) وظیفه‌سینی بجردی… شو کونلرده ایسه او افغانستان عالی سودی (ستره محکمه‌سی) نینگ بیرینچی اورین باسری بولیب ایشله‌ماقده.
عبدالحکیم شرعی افغانستانده‌گی ییتوک ادبیات‌شناس عالم، قلمی تیز ژورنالیست و ماهر ترجمان هم دیر. او عرب تیلیدن بیر قطار ادبی کتابلر، سیاسی، علمی و اجتماعی مقاله و رساله‌لرنی دری تیلی‌گه ترجمه قیلیب مملکتده‌گی گزیته و ژورنال‌لر صحیفه‌لریده مسلسل چاپ ایتتیریب کیله‌دی.
افغانستان تاریخیده ایلک دفعه یازیلگن «دانشمند پیشاهنگ ابوریحان بیرونی» کتابی هم اونینگ قلمی‌گه منسوب دیر. کمینه نینگ خوشحال خان ختک، کمال الدین بهزاد و هرات حقیده‌گی ۳۰ دن زیاد مقاله‌لر و رساله‌لریمنی عبدالحکیم شرعی اوزبیک تیلیدن دری و پشتو تیل‌لریگه ترجمه قیلیب، کابلده‌گی «انیس»، «هیواد» گزیته‌لری، «کابل»، «ژوندون» ژورناللری صحیفه‌لریده نشر ایتدیرگن.
۵۰ ییل‌لردن بویان عبدالحکیم شرعی جوزجانی اوزبیکستان‌ده چاپ بوله‌یاتگن جوده کوپ انقلابی، ادبی- بدیعی، سیاسی- اجتماعی ادبیات‌لرنی تینیم‌سیز اوقیدی و اولرنی افغانستانده‌گی سیاست، ادبیات و مدنیت اخلاصمندلری اورته‌سیده توختاوسیز ترغیب ایتیب کیله‌دی.
ثور اوزگریشیدن سونگ عبدالحکیم شرعی جوزجانی ییریک دولت و سیاست اربابی صفتیده افغانستانده‌گی اوزبیک و تورکمن خلقلری مدنیتی نینگ گللَب- یشنه‌شیده مهم رول اوینه‌دی. اوزبیک و تورکمن تیللریده «یولدوز» و «گورش» جریده‌لری نینگ پیدا بولیشی‌ده، معارف وزیرلیگی و افغانستان فن‌لر اکادیمیه‌سی قاشیده اوزبیک- تورکمن دیپارتمینت‌لری نینگ تشکیل ایتیشیده، افغانستان تاریخی بوییچه مکتبلرده ایلک مرته اوزبیک تیلیده درس اوتیشنی جاری قیلیشده، «ظفر» نامیده‌گی اوزبیک- اشوله انسمبلی نینگ وجودگه کیلیشیده، همده کابل رادیوسی و تلویزیونی قرماغیده اوزبیک- تورکمن شعبه‌سی نینگ آچیلیشی کبی بیر تله‌ی ادبی مدنی همده اجتماعی تدبیرلرنی عملگه آشیریشیده عبدالحکیم شرعی نینگ بیلگیلاوچی اورنی بار….
جوزجانی نینگ سیاست و اجتماعی حیات ساحه‌سیده‌گی فعالیتی، ادبیات‌شناس عالم، ترجمان و محرر صفتیده‌گی فعالیت‌لری علیحده تحسین‌گه لایق‌دیر. (بو باره‌ده‌گی اونینگ فعالیت‌لری علیحده تدقیقات طلب قیله‌دی). بیز بو مقاله‌ده فقط عبدالحکیم شرعی جوزجانی نینگ شاعرلیک و نواییشناسلیک فعالیتی توغریسیده قسقه‌چه توخته‌لیب اوتیش‌گه حرکت قیله‌میز.
شرعی، شاعر صفتیده اوزبیک و دری تیللریده ایجاد قیله‌دی، اونینگ اوزبیکچه شعرلری ثور اوزگریشیدن آلدین «خلق» و «پرچم» جریده‌لریده، اوندن کیین «یشه‌سین پرتیه» و «آمو دریا» توپلم‌لریده نشر ایتیلگن. اوشبو مقاله‌ده بیز اساساً شاعرنینگ «یشه‌سین پرتیه» توپلَمی‌ده‌گی شعرلری تحلیلی‌گه اورین بیره‌میز.
۱۹۷۹ ییلده کابلده نشر ایتیلگن بو توپلَمده شاعرنینگ بعضی بیر شعرلری اونینگ اوزی تامانیدن بجریلگن دری ترجمه‌سی بیلن بیریله‌دی. توپلَم ۱۹۷۹- ۱۹۷۸ ییللرده اطلاعات و کلتور وزیری بولیب تورگن خیال محمد کتوازی نینگ قسقه‌چه سوزباشی‌سی بیلن آچیله‌دی. کتوازی افغانستان نینگ شمالی ریانلریده قدیم زمانلردن بویان یشه‌ب، محنت و مدنی بایلیکلر یره‌تیب کیله‌یاتگن اوزبیک خلقی، اونینگ بای و رنگ برنگ ادبی- مدنی میراثی، ثور اوزگریشیدن سونگ اوشه عجایب ادبی- مدنی میراثنی هر تامانلمه چقور اورگه‌نیش، تشویق- ترغیب قیلماق اوچون مناسب شرایط یره‌تیب بیرگن‌لیگی حقیده به تفصیل حکایه قیله‌دی.
توپلَم‌گه کیرگن و بیرینچی مرته «خلق» جریده‌سی نینگ اوچینچی و بیشینچی سان‌لریده باسیلگن «ینگی ییل» و «ینگی زمان ترانه‌سی» ناملی آق شعرلرده (قافیه‌سیز سربسته شعرلرده) عبدالحکیم شرعی جوزجانی مملکتده‌گی ینگی‌لیک، ینگی انقلابی اوزگریش‌لر، ینگی ترانه‌لر عشقی‌ده کوییب- یانگن یاش، انقلابی اولادنینگ ایچکی دل آرزولرینی کوترینکی روح بیلن بیان ایته آلگن. چقیریق، هیقیریق و کوچلی ندا طرزیده بیتیلگن «ینگی زمان ترانه‌سی» شعریده قوییده‌گی‌دیک حسیات‌لی سطرلرنی اوقیش ممکن:
سلام ينگی ييل، ای ينگی‌ليک نينگ ايلچی‌سی!
سينينگ يازينگ‌ده
سينينگ يشنه‌گن بهارينگ‌ده
حياتبخش قوياشينگ جهان‌گه ساچگه‌ی نور
بو نوردن قوت
بو نوردن الهام
خلايق اوزگه تيريک‌ليک قوریش اوچون آلگه‌ی،
کونگل قوشی بولوبان مست سيره‌گه‌ی هر دم،
قوانچلر بيله ينگی زمان ترانه‌سی‌نی:
جهانده تينچليک و صلح خلق ارا يشه‌سين!
اولوغ هدف‌لر اوچون
دموکراسی و آزادليک بناسی اوچون
کوره‌ش – مبارزه، ايثار خلق ارا يشه‌سين!
عبدالحکیم شرعی جوزجانی نینگ مشهور «امو دریا» شعری هم منه شو مجموعه‌دن جای آلگن. ثور انقلابی‌دن انچه آلدین، آلتمیشینچی ییللرده مثنوی طرزیده یازیلگن بو رومانتیک شعر اوزیگه خاص کیچیک بیر داستان‌نی ایسله‌ته‌دی. شعرنینگ باشله‌نیش قسمی‌ده شاعر افغانستان بیلن اورته آسیا اورته‌سیدن آقیب اوته‌دیگن، پامیر و تیانشان تاغلریدن باشله‌نوچی، هر ایککه‌له قیرغاغیده‌گی آدملرگه حیاتبخش سوو بیروچی، کهنه و اولوغوار جیحون‌نی (امودریانی) علیحده مهر- محبت بیلن تصویرلَیدی، هریرود، هلمند، میکونگ، نیل، آبا سین، والگه سینگری دنیاده‌گی اینگ اولکَن دریالر بیلن یولداش، قان- قرداش ایکن‌لیگی‌نی تولقونله‌نیب سوزلَیدی، اونی «شرق اولکه‌سی نینگ اولمَس غروری و آسیا مرکزیده‌گی حیات تاموری صفتیده مدح ایته‌دی:
امو دریا
امــو دريـــا، ای جــوشــقـيــن اولــوغ دريــــا
ای عــظـــمــت دريـــا، ای قــوتــلــوغ دريــــا
عــصـــرلـــردن بــيــری تــيــنـمـه‌ی آقـه‌سن
چــولــلــر تــامـان حـسـرت بـيـلـن بـاقـه‌سن
قـويــاش سيـنـيـنـگ آتـنـگ، ديـنگيزدور آننگ
«هـريــرود» و «هـلـمـنـد» ايـکـکـی ايناغنگ
«مـيـکـونـگ» هـر کون سينگه يوباره‌ر سلام
«نـيـل» قـلـبـی‌ده سـقـلـر سـيـنـگـه احترام
سـيـنـی «سـيـردريـا» بـيـلـه‌دی قـريــنـداش
«والــگــه» حـسـابـلـه‌يـدی اوزيـگـه يـولداش
يـورتــيــم کـوز بـولـسه سـيـن اوزون کپريگی
تـيـنـچـلـيک چيگره‌سی، دوستليک کوپريگی
سـين شـرق اولکه‌سی‌نينگ اولمس غروری
اورتـــه آســيــــاده حـــــيـــات تــــامــــــوری
ســيــن پــامـيـر، هـندوکُش مـجـسم جانـی
ســيــنــده آقـَـر يــنــگــی تـيـريـکـلـيـک قانی
سـيـن اولــوغــوار تـاريـخـچـی سـن ای دريـا
اوتــمــيـش دن بـيـزگـه ايـلچی سن ای دريا
قــراغـيــنــگــده تـوخـتــه‌گـن مـن صـبـرسـيز
چــولــلــرده سـيـن تـامــان قوييب کيلديم ايز
ســوزلـه مـيـنـگـه ايشيتگن- کـورگــه‌نينگدن
حــيــــات جـــريـــانــی‌ده اورگـنـگــه‌نينگــدن
(یشه‌سین پرتیه!، توپلمی، ۲۵- ۲۶ بیتلر.)
شاعر سوال‌لریدن سونگ، امودریا قوزغالیب، تولقینله‌نیب کیته‌دی، شاعر تامان «نظر تشله‌یدی»، هر گردابی گویاکه کوزگه ایلنه‌دی، تولقنی‌دن بمثل تیل چیقریب شاعرگه آغیر و مصیبتلی اوتمیشیدن حسرت بیلن سوزله‌یدی؛ دریا اوز سوزی نینگ آخریده شاعرنی امیدبخش هم قیله‌دی، افغانستان خلقینی کیله‌جکده بختیار هم ایتیشلیگینی کتته امید بیلن سوزله‌یدی. شاعر امو دریا نینگ سوزلری آرقه‌لی اوز خلقی یوره‌گیده شیشب آتیله‌یاتگن انقلابی کیفیتلرنی هم ماهرلیک بیلن تصویرلَیدی. شاعر سوال‌لریگه جواباً امودریا شونده‌ی دییدی:
امـــو دريـــا بــو ســـوزيــمــدن قــوزغــالــدی
تــولــغــنـدی و مــيــن تــامــان نـظـر سـالدی
هــر گــردابــی کــوريـنـدی مـيـنـگـه بـيـر کـوز
تــولـقـونـدن تـيـل چـيـقـريب بـاشله‌دی سوز:
اوتـمـيـشـدن سـوزلـه‌مــه، تـيـگـه‌دی جـانگه
اوتـمــيـش صـحـيـفـه‌سـی بــويَـلـگـن قـانـگه
کــوب کــورگـنــمــن قـتـتـيـق واقـعـه‌لــرنـــی
خـلـق اوسـتـيـگـه کـيـلـگـن فـاجـعـه‌لــرنــی
ظــالــم‌لــر کــوپ تــوکــکــن انـسان قانـيـنی
وحــشـــی‌لــر سـيـنـگـری آلـگـن جــانـيـنـی
دريــا بــولــيــب آقـــقــن قــانــلــر يــاديـمـده
ظــلــم آســتـيـده چـيـقـقـن جـانـلر يـاديـمده
آتـــه‌ســیـز قــالــگـن گـودک‌لـــر صــداســـی
غـــضــب‌لــَنـگـــن آنــــه‌لــــر واويــــــلاســـی
عــکـــس ايــتــه‌دی تــون و کــون آوازيــمـــده
قــوشــيــلــه‌دی هـيــجــانـلــی ســازيــمـگه
لــيــکــن بــو اولـکــه خـلـقـی قـهـرمـان خـلق
يــاولــرگــه يـاو، دوسـتـلـرگـه مــهــربـان خلق
کــوره‌شــدن تــوخــتــه‌گـن ايـمـَس بـيـر زمان
کــوره‌شـدن تــوخـتـه‌مـَس بـاردور تـــا جـهـان
هــر کـون ظـفـر تــامـــان قــدم تـشـلـه‌يــدی
يــنــگــی تـيـريـکليک اوچون ايش باشله‌يدی
ایــرتــه- ايــنـديـن ايـشـچـی بـرنـا- جـوان‌لــر
کــوکــســيــم اوزره قـورگـه‌ی کـتّـه تـوغـانـلر
يـنـــگـی قـلــعــه، مـيــرعــلــم و شــاديـــان
شــبـرغـان چـولـلـری بـولـگـه‌ی گـُـلـســتـان
هــر تـيـکـن اورنـيـده آچـيـلـگـه‌ی يــوز گــُـــل
زاغ- زغـــن اورنـــيـــده سَــيــره‌گـــه‌ی بـلـبل
هــر تــامــان قــوريـلـگــه‌ی يـشنه‌گن بـاغـلـر
گـُـلــدن تــولــه چـمـنـزارلـــر، چـَــربـــاغـــلــر
ســوويــم يـيـتـگـن يـيـرگه بغيشله‌گه‌ی جـان
مــيـنـيـنـگ خـصـلـتـيـم‌گـه قـايـل دور انـسـان
مـيــن ديـنـگـيـز فــرزنـدی، طوفـان اويــه‌سی
تــولــقــونـلـر آنــه‌ســی بـوران اويـــه‌ســـــی
هجری ۱۳۴۶ ییل شرعی جوزجانی تامانیدن دشت لیلی چولیده کوچلی احساس و هیجان ایله یازیلگن «امو دریا» رومانتیک شعری ثور اوزگریشیدن آلدین هم، و اوندن کیین هم دری و پشتو تیللریده ترجمه قیلیندی، افغانستان مطبوعات ساحه‌لریده اوزبیک، پشتو و دری تیللریده بیر نیچه مرته چاپ ایتیلدی. بو شعر جوزجانی گه شاعر صفتیده کتته شهرت کیلتیردی. تاشکینت رادیوسی نینگ «وطنداش» بولیمیدن هم بیر نیچه بار اوقیب ایشیتتیریلدی و چیت ایللرده‌گی وطنداش اوزبیکلر آره‌سیده هم کینگ ترقه‌لدی.
عبدالحکیم شرعی جوزجانی افغانستانده‌گی نه‌فقط استعدادلی اوزبیک شاعر، بلکه ماهر نوایی‌شناس عالم هم حسابلنه‌دی. بویوک بابامیز حضرت نوایی نینگ تولدی گه 550 ییل تولگن جاری ییلده شرعی جوزجانی نینگ نواییشناسلیک فعالیتی توغریسیده بیر آز توخته‌لیب اوتماقچی‌میز.
بوندن ییگیرمه بیش ییل آلدین هم نوایی تولدی نینگ ۵۲۵ ییللیگی مناسبتی بیلن، شرعی نینگ اوشه ییللری کابلده نشر ایتیله‌یاتگن «پرچم» جریده‌سی صحیفه‌لریده «علیشیر نوایی بویوک انسان‌دوست شاعر» دیگن مقاله‌سی دری تیلیده چاپ قیلینگن ایدی.
شرعی اوشه مقاله‌سیده نوایی نینگ دموکراتیک فکرلری تحلیلی‌گه علیحده توخته‌لیب، اولوغ متفکر شاعریمیزنینگ منه بو ممتاز فکرلریگه علیحده اورغو بیره‌دی: «امکانیم باریچه بیدادلیک خنجرلرینی سیندیردیم، ستم‌کش‌لر زخم‌لریگه انتقام ملهم‌لرینی قویدیم.»
مذکور مقاله‌ده اولوغ بشردوست نوایی نینگ مشهور «تحفة الافکار» قصیده‌سیدن آلینگن قوییده‌گی شاه بیتی‌گه هم دوچ کیله‌میز:
«ظــالـم و عـادل نـه یکـسـانـنـد در تعـمیر مُلک،
خـوک دیـگر در شیار ملک و دهقان دیگر است.»
(مُلک آبادانچی‌لیگی‌ده ظالم و عادل بیر خیل بولمه‌یدی، اخیر ییرنی شودگارلَشده چوچقه بیلن دهقان- نینگ فعالیتی‌ده کتته فرق بار- کو! – یعنی چوچقه ییرنی بوزیب ایشدن چیقره‌دی و دهقان اونی آباد قیله‌دی.)
اینقسه، نوایی نینگ ییلی حسابله‌نمیش جاری ۱۹۹۱ ییلده شرعی نینگ نوایی‌شناس عالم‌لیگی قوشنیمیز افغانستان‌ده یققال کوزگه تشله‌نیب توریبدی.
میلادی ۱۹۹۱ ییل ۹-۱۰ فبروری کونلری نوایی‌گه بغیشله‌نیب کابلده اویوشتیریلگن خلق ارا سمپوزیوم‌ده شرعی جوزجانی (نوایی نینگ «خمسه»سی منگو اثر دیر) موضوعی‌ده معروضه قیلدی. «هیواد» (وطن) و «قلم» گزیته‌لریده شرعی نینگ «علیشیر نوایی ینگی ادبی مکتب اساسچی‌سی»، «شرق رنسانسی و علیشیر نوایی» مقاله‌لری باسیلیب چیقدی. ۱۹۷۵-۱۹۷۴ ییللریده بویوک ادیبیمیز م. ت. آی بیک نینگ «نوایی» رومانی نینگ دری ترجمه‌سی «ایلدیریم» مستعار تخلصی بیلن «ژوندون» مجله‌سی صحیفه‌لریده ایککی ییل مدت دوامیده مفصل نشر ایتیلگن‌لیگی‌نی هم شو ییرده علیحده ممنونیت ایله ایسله‌تیب اوتگیمیز کیله‌دی.
میلادی ۱۹۹۱ ییلده شرعی جوزجانی کابل رادیوسی و تلویزیونی آرقه‌لی علیشیر نوایی نینگ حیاتی، ایجادی و یشه‌گن دوری حقیده نیچه مرته سیر مضمون صحبت‌لر اوتکزدی.
شرعی جوزجانی اوزی نینگ «علیشیر نوایی ینگی ادبی مکتب اساسچی‌سی» مقاله‌سیده حقلی روشده یازیشیچه، «نوایی نه‌فقط تورکی تیلده بویوک ادبیات و مدنیت‌گه اساس سالگن اولوغ ایجادکار دیر، بلکه خراسان، ماوراوالنهر و بوتون شرق خلقلری تاریخیده هم اولکَن رول اوینه‌گن زبردست قاموسی عالم و متفکر دانشمند حسابلنه‌دی». «شرق رنسانسی و علیشیر نوایی» مقاله‌سیده ایسه شرعی جوزجانی کانراد، مومنوف، خیرالله‌یف، فکرلریگه سوینگن حالده میر علیشیر نوایی نینگ ۱۵ نچی عصر نینگ ایککینچی یریمی‌ده شرق رنسانسی نینگ ایککینچی باسقیچینی اینگ اَوجی‌گه کوترگن‌لیگی‌نی علیحده تأکیدلَب اوته‌دی.
اوتگن ۱۹۹۰ ییلی شرعی جوزجانی نوایی تولدی نینگ ۵۴۹ ییللیگی مناسبتی بیلن «ساقی‌نامه» دیگن فخریه شعرینی یازگن ایدی. نسبتاً کتته گینه بو شعر بو ییل «قلم» نشریه‌سی و «هیواد» روزنامه‌سی صحیفه‌لریده همده شاعرنینگ «امودریا» توپله‌میده اعلان قیلیندی.
مذکور فخریه شعر نینگ باشله‌نیشی قسمی‌ده شاعر سوزباشی اورنیده قوییده‌گی سطرلرنی بیته‌دی: «هجری ۱۳۶۸ ییل نینگ دلو آیی نینگ ۲۱ کونی حرمتلی دوکتور واحدی اویی‌ده حضرت امیر علیشیر نوایی توغیلگن کونی نینگ ۵۴۹ ییلی تجلیل قیلیندی. بو محفل‌ده ایریم نوایی‌شناس‌لر و نوایی اثرلریگه علاقه‌لی یازوچی‌لر، شاعر و محقق‌لر حصه قوشگن ایدیلر. محفل باشله‌نیشی بیلن تورکی تیل‌لر ادبیاتی، اینیقسه اوزبیک کلاسیک شعریتی ساحه‌سیده نوایی رولی باره‌سیده نسبتاً کینگ صحبتدن کیین قوییده‌گی «ساقی‌نامه»نی محفل‌ده‌گی‌لر اوچون اوقیب بیردیم. بو شعرنی مین نوایی گه نظیره قیلیب، بعضاً او ایشله‌تگن ادبی سوزلردن فایده‌له‌نیب یازگنمن.»
افغانستان‌لیک تنیقلی اوزبیک شاعری شرعی جوزجانی حضرت نوایی گه بغیشلَب یازگن فخریه شعریده اولوغ سخنور عباره‌لرینی بره‌که‌لی ایشله‌تیب، قوییده‌گی‌چه موزون سطرلر بیته‌دی. سونگی بَیتلریده شرعی جوزجانی خراسان و ماوروالنهر خلقلری نینگ عمومی مشترک میراثی بولمیش بویوک باباکلانیمیزنی «تورکی اولوسلرینی حددین زیاد سیووچی، اولرنینگ تیل‌لرینی آسمان قدر کوترگن، رواج‌لنتیرگن، بوتون شرق آسمانینی یاریتگن قویاش، اویغانیش دوری نینگ پارلاق مشعلی، خراسان و ماراوالنهر خلقلری نینگ، قاله‌ویرسه بوتون عظمت شرق خلقلری نینگ بویوک افتخاری» صفتیده حقلی رویشده بغایت یوکسک اعزازله‌دی:
مــغــنــی نـــوای طـــرب ســـاز ايــتــيــب
«بـيـات» ايـلـه تـُرکـانـه «شـهـنـاز» ايتـيب
کـونـگـل‌لرنى شاد ايـلـه «گــلـيــار» ديـــن
اوقــوب «يــار- يــار» اون چـيــقــر تـار ديـن
مـُـغــنـى تـــوزوب چـنـگ وزنــيــده چــنــگ
نـواچيـک که «هى هى اولنگ جان اولنگ»
مـقــام نـــــوا و عـــراق ايــــچـــــره ايــــت
نـــوايــی نـيـنگ اشـعـاريـديـن نـيـچـه بـيت
نـيـچـون کـيم ادب ملکی نينگ شاهى اول
غـزل يـورتـى نـيـنـگ شوکـت و جاهى اول
مــعــانـى ده تــولـقـونـلــى ديـنـگـيـز کـبى
گــوزه‌لـلـيـک ده مـضـمـونـلـرى قــيـز کـبـى
خــتــا اولــکــه‌سـيـديـن خـراسـان غـه چه
تــوتــوب گـنـجـه ديـن روم و ايـران غـه چـه
چــيـــريـک چـيــکــمـايـن کـيـردى فرمانيغه
بـويـــون ســونـــدى ايــل حـکـم ديـوانـيـغه
ســيــن اى عــلــم بـرجـيـده پارلاق قوياش
بــوتـون سـوزنـيـنـگ اسـرارى آلينگده فاش
ســيــاســت جــهـانـيــده ســيـن تـهـمـتن
درايـــت ســـواديــده دشـــمــن شــکــــن
يـشــر «خـمـسـه» بـيــرلـن مــوبـد آتيـنگ
«خــزايــن» بــيـلــن دور مــخــلــد آتـيـنـگ
ســيــووب تـُـرک اولـوسيـنى حد دين نارى
کـوتاردينگ بو ايل نينگ تيلين کوک سـارى
يــاروتــديـنـگ بـوتـون شـرقـنـى قـيـرره‌لى
بـولـوب اويـغـانـيـش دورى نـينگ مشعلى
خـراســانـغــه آتـيـنـگ بـيـريـب افـتـخــــار
بــوتـون خلـقـيـمـيـز سيـن بيلن فخـر ايتار
شرعی «ساقی‌نامه» شعرینی علیشیر نوایی نینگ سویوکلی مرشدی و دوستی، اولوغ فارسی زبان متفکر شاعر حضرت عبدالرحمن جامی نینگ اوزی نینگ بویوک مسلک‌داش و دوستی علیشیر نوایی باره‌سیده یازیب قالدیرگن منه بونده‌ی بیتلری بیلن توگه‌ته‌دی:
«بـه تــُرکـی زبـان نـقـشی آمد عجب
کــه جــادو دمـــان را بـــود مــهــرلـب
ز چــرخ آفـــريـــن هــا بــرآن کـلـک باد
کـه ايـن نـقـش مطبـوع از آن کلک زاد
بــبـخـشــيـد بـر پــارسـى گــوهـــران
بــه نــظـــم دری در نـــــظــــــم آوران
کــه گـــر بــودى آن هــم به نظم درى
نـــمــانــدى مـجــال سـخـن گـسترى
بـــه مـــیــزان آن نــظــم مـعـجـز نظام
نــظــامــى کـه بـودی و خسرو کدام؟
چــــو او بـــر زبـــان دگــر نـکــتـه رانــد
خـــرد را بــه تـمـيـيـز شـان ره نــمـانـد
زهــــى طــبــع تــو اوســتـــاد سـخـن
ز مـــفــتــاح کــلــکــت گــشـاد سخن
ســخــن را کـه از رونــق افـتــاده بـــود
بــه کــنــج هـــوان رخــت بـنـهاده بـود
تـــو دادى دگــر بـــاره ايـــن آبــــــروى
کــشـيـدى بــه جــولانــگـهٔ گـفـتـگوى
صـــفـــا يـــاب از نــــور راى تـــو شــد
نـــوايى ز لــطـــف نـــواى تــــو شـد»
شونده‌ی قیلیب، بیز اوشبو مقاله‌میزده افغانستان‌لیک اتاقلی نوایی‌شناس عالم، ماهر ترجمان، اجتماعی- سیاسی ارباب، اوزبیک زبان انقلابی شاعرلردن بیری عبدالحکیم شرعی جوزجانی نینگ شعریتی و نواییشناسلیک فعالیتی بیلن مختصر روشده ته‌نیشیب چیقدیک.
ایضاح‌لر:
ـ۱. عبدالحکیم شرعی جوزجانی،«یشه‌سین پرتیه» شعرلر توپلمی، بیرینچی دفتر، عبدالغفار بیانی اهتمامی بیلن، کابل. 1978 ییل.
ـ۲.میر علیشیر نوايى، خمسه، سد اسکندرى.
ـ۳. میر علیشیر نوايى، خمسه، فرهاد و شيرين:
«آلـيـب مـيـن تـحـت فرمانيم‌ده آسان چيريک چيکمه‌ى خـِتا دين تا خراسان»
ـ۴. موبد و مخلد- ابدی‌لشتيريلگن.
ـ۵. میر علیشیر نوايى، خزائن المعانی.
ـ۶. نورالدین عبد الرحمن جامى، هفت اورنگ، خردنامهٔ اسکندرى.
منبع: «ملاقات» ژورنالی، تاشکینت، 1992 ییل، کریلدن اوگیرگن: عبدالمجید اوزگون
