هشت صبح۸سنبله , ۱۳۹۹
منبع: رادیو آزادی اروپا
نویسنده: فرود بیژن
ترجمه: سید‌جمال اخگر
تا پنج سال قبل از این‌که مرگ مرموز پدرش ملا محمد‌عمر فاش شود، کسی محمد‌یعقوب را نمی‌شناخت.
طالبان پس از این‌که امنیت ملی افغانستان خبر مرگ ملا عمر را در سال ۲۰۱۳ در اثر مریضی در یکی از شفاخانه‌ها در پاکستان اعلام کرد، اذعان نمودند که رهبر آن‌ها بیش از دو سال است که در گذشته است.
یعقوب کم و بیش ۲۰ ساله، در نخستین اظهارات عمومی خود خواستار وحدت و هم‌بسته‌گی در میان گروه افراطی سنی‌مذهب طالبان شد و شایعات مرگ پدر خود را که گویا از سوی حلقات داخلی طالبان کشته شده باشد، رد کرد.
ملا یعقوب پس از نشر اولین پیام صوتی خود در سال ۲۰۱۵ در صفوف طالبان به شهرت رسیده و از همان وقت تلاش‌های نا‌موفق خود را برای جانشینی پدرش تحکیم بخشید. در نخست به عنوان معاون رهبری طالبان منصوب شد و سپس به موقف قدرت‌مند رییس کمیسیون نظامی این گروه رسید.
به عقیده برخی از مقامات خارجی که از روند صلح حمایت می‌کنند، ملا محمد‌یعقوب به دنبال امضای توافق‌نامه صلح میان طالبان و ایالات متحده در ماه فبروری به منظور بیرون کشیدن نیروهای خارجی و ختم جنگ ۱۸ ساله در افغانستان، به این پست کلیدی نظامی منصوب شد.
آن‌ها می‌گویند انتخاب فرمانده بی‌تجربه‌ای مانند ملا یعقوب به اختلافات درون‌گروهی طالبان که اخیراً دست‌خوش بحران و افزایش اختلافات در سطح رهبری شده است، دلالت می‌کند.
– اردوگاه میانه‌رو
آنتونیو جستوزی، آگاه امور طالبان در انستیتوت شاهی لندن، ملا یعقوب را یک شخص میانه‌رو می‌داند که طرف‌دار مذاکرات صلح و پایان جنگ است.
طبق توافق‌نامه طالبان و ایالات متحده، نیروهای خارجی باید در بدل تضمین‌های ضد تروریزم، آغاز مذاکرات، آتش‌بس دایمی و تقسیم قدرت با دولت افغانستان، تا ماه می ۲۰۲۱ از این کشور خارج شوند.
طالبان تحت رهبری ملا یعقوب تا کنون ظاهراً به تعهد خود مبنی بر عدم حمله بر نیروهای در حال خروج امریکایی عمل کرده‌اند، اما هنوز نتوانسته‌اند به تعهد انصراف از شبکه تروریستی القاعده، متحد دیرینه و عامل حمله ۱۱ سپتامبر، جامه عمل بپوشانند.
در همین حال با و‌جودی که جامعه جهانی از طالبان بار‌ها خواسته است تا خشونت‌ها را در افغانستان کاهش دهند، اما این گروه شدت حملات بالای نیروهای امنیتی افغان را بیشتر ساخته و تلاش دارد مناطق بیشتر را تصرف کند.
به باور کارشناسان افزایش خشونت‌ها توسط طالبان، ممکن برای جلب رضایت آن عده عناصر تندرو این گروه که مخالف توافق با ایالات متحده هستند و به این معامله به دیده شک می‌نگرند، باشد.
جستوزی که کتاب‌های زیادی در مورد طالبان نوشته است، گفت: «اعضای میانه‌رو طالبان تلاش دارند تا چهره‌ی خشن از طالبان را به کابل نشان دهند تا در مذاکرات صلح برای آن‌ها امتیاز بیش‌تری قایل شوند.»
در میان اعضای میان‌رو طالبان ملا عبدالغنی برادر، یکی از بنیان‌گذاران طالبان و معاون اسبق ملا عمر نیز شامل است.
ملا برادر که سال‌ها را در زندان پاکستان سپری کرد، اخیراً به عنوان رییس سیاسی طالبان و عضو ارشد مذاکره‌کننده با ایالات متحده تعیین شده است.
– مرد سعودی؟
تعیین ملا یعقوب به عنوان رییس نظامی طالبان یکی از بزرگ‌ترین تغییرات در سطح رهبری این گروه طی سالیان بوده است.
ملا هبت‌الله آخوندزاده، پیش از مذاکرات با دولت مرکزی افغانستان با انتصاب ملا یعقوب به عنوان رییس نظامی این گروه، تلاش کرد تا جلو افراد اخلال‌گر را گرفته و بر جناح‌های نظامی و سیاسی این گروه قدرت خود را تحکیم بخشد.
ابراهیم صدر، یک تن از فرماندهان قدرت‌مند و رییس کمیسیون نظامی اسبق طالبان، مخالف تلاش‌های صلح است. صدر که با ایران ارتباط نزدیک دارد، در سال ۲۰۱۸ از سوی وزارت خزانه‌داری امریکا به عنوان تروریست بین‌المللی اعلام شده است.
جستوزی می‌گوید که عربستان سعودی متحد ایالات متحده امریکا و ایران رقیب منطقه‌ای آن دو کشور، از ابراهیم صدر حمایت و پشتی‌بانی مطلق می‌کنند.
جستوزی گفت: «امریکا و سعودی می‌خواستند تا افراد وفادار به ایران را بیرون کنند. صدر ابراهیم از جمله فرماندهان طالبان است که می‌خواهد جنگ علیه نیروهای افغان و خارجی ادامه پیدا کند.»
طی ماه‌های اخیر یک جناح انشعابی طالبان ظهور کرده است که با ایران پیوند نزدیک دارد و با مذاکرات صلح مخالفت است؛ این گروه که خود را «حزب ولایت اسلامی» می‌نامد، باور‌ها به این است که اخیراً از بدنه اصلی گروه طالبان جدا شده و از طرف‌داران ابراهیم صدر است.
ملا قیوم ذاکر، یکی دیگر از رهبران قدرت‌مند طالبان و رییس نظامی اسبق طالبان در سال ۲۰۱۴ و فرد نزدیک به ایران است که با مذاکرات صلح مخالفت دارد. وی که در زندان گونتانامو زندانی بود، از حمایت برخی از فرماندهان تندرو طالبان برخوردار است.
– ارتقا برای امتیاز
ملا یعقوب که فارغ‌التحصیل از چند مدرسه تندرو در بندر کراچی، جایی که با خانواده در زمان حمله امریکا به افغانستان و سرنگونی رژیم وحشی طالبان در سال ۲۰۰۱ سکونت داشتند، می‌باشد. وی تا قبل از سال ۲۰۱۵ در میان طالبان موقف رسمی نداشت.
اما به نظر کارشناسان ملا یعقوب به خاطر این‌که فرزند ارشد ملا عمر، رهبر فقید طالبان است، به موقف بلند در بین فرماندهان طالبان رسید.
عبید علی، کارشناس مسایل شورشیان در شبکه تحلیل‌گران افغانستان، گفت: «ملا عمر یک رهبر با‌نفوذ بود و از همین رو در میان طالبان برای او، خانواده و حتا نزدیکانش که از نام وی موقف‌های بلند به دست آورده‌اند، احترام زیادی قایل هستند.»
کارشناسان می‌گویند که خانواده ملا عمر ثروت‌مند بوده و برای جلب حمایت افراد، هنوز از قدرت مالی بالایی برخوردار هستند.
گفته می‌شود طالبان سالانه ۱٫۵ میلیار دالر را از راه تجارت تریاک، استخراج غیر‌قانونی معادن، اخاذی و کمک‌های خارجی به دست می‌آورند و بیشتر رهبران این گروه در پاکستان صاحب تجارت و املاک‌اند. علی گفت: «جای شک نیست که خانواده ملا عمر بسیار ثروت‌مند هستند.»
ملا یعقوب بلافاصله پس از مرگ پدرش در سال ۲۰۱۵ و عبدالمنان کاکایش که در شهر کویته پاکستان اقامت داشت، به شورای رهبری طالبان راه یافتند. ملا یعقوب به عنوان رییس کمیسیون نظامی طالبان برای ۱۵ ولایت از ۳۴ ولایت افغانستان منصوب شد.
ملا منصور که به پنهان نگهداشتن مرگ ملا عمر و گرفتن رهبری گروه طالبان بدون تایید رسمی متهم شده بود، تلاش‌های زیادی کرد تا جناح‌های مخالف که رهبری وی را به چالش می‌کشیدند را با هم متحد سازد. او در حمله هواپیمای بدون سرنشین ایالات متحده در می سال ۲۰۱۶ در پاکستان کشته شد و سپس ملا هبت‌الله آخوندزاده، معاون ملا اختر منصور که یک عالم نه چندان مطرح اسلامی بود، به عنوان رهبر جدید طالبان منصوب شد. با وجود این‌که با رهبری وی نیز مخالفت‌هایی صورت گرفت، وی ملا یعقوب را به عنوان معاون گروه طالبان منصوب کرد.
باور‌ها بر این است که با وجود موقعیت والای ملا یعقوب، بسیاری از اعضای طالبان مخالف وی هستند.
یک مقام استخبارات افغانستان که خواست نامش فاش نشود، ملا یعقوب را «یک جوان زیرک و مستقل» توصیف کرد.
یک مقام امنیتی افغان به رادیو آزادی گفت: «ملا یعقوب به عنوان شخصی که در خارج از وطن بزرگ شده است، از واقعیت‌های افغانستان بی‌اطلاع است.»
اطلاعات افغانستان می‌گوید: ملا یعقوب توسط گروه شبه‌نظامی جیش محمد، گروهی که به حملات مرگ‌بار بالای اهداف هندی در افغانستان و کشمیر متهم است، در جنگ‌های چریکی آموزش دیده است.
مدت‌ها است که رهبری ارتش پاکستان متهم به حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی افغان و کشمیری برای دست‌یابی به اهداف استراتژیک خود در منطقه می‌باشد.
