اصیلا وردک: ‘فاحشه’ خطاب کردن زنان معترض به رهایی طالبان قابل قبول نیست

• محجوبه نوروزی
• بی‌بی‌سی

۲۲ مرداد ۱۳۹۹ – ۱۲ اوت ۲۰۲۰

در دومین روز نشست لویه جرگه مشورتی صلح، اصیلا وردک، رئیس یکی از کمیته‌های این نشست در یک سخنرانی گفت که عاملان برخورد فیزیکی با بلقیس روشن باید عذرخواهی کنند.

خانم روشن در روز نخست این لویه جرگه به خاطر اعتراض در جریان سخنرانی رئیس‌جمهوری افغانستان، در حالی که از تالار بیرون می‌شد، از سوی یک زن مورد حمله فیزیکی قرار گرفت و نقش زمین شد.

سخنرانی خانم وردک در روز بعدی نشست در این مورد را برخی مردان معترض قطع کردند، شماری از جا بلند شدند و داد و فریاد سر دادند و برای مدتی نظم نشست را به هم زدند.

در حالی که مسئولان برگزاری این نشست پیوسته از شرکت‌کنندگان می‌خواستند که “به جاهای خود بنشینند و نظم را رعایت کنند”، یکی از معترضان خود را پشت نزدیک تربیون رساند و تمام زنانی را که از بلقیس روشن حمایت کرده بودند، “مفسد” خواند و ناسزا گفت.

اصیلا وردک در گفت‌وگوی اختصاصی با بی‌بی‌سی می‌گوید:

“یک نفر به نام مولوی ایقاظ، نماینده قندهار سر استیژ آمد و به گوشم گفت که من نماینده طالبان قندهار هستم. حرف‌های بسیار رکیک و زشت زد که من نمی‌توانم آن‌ها را به زبان بیاورم. او گفت هرکسی که از بلقیس روش حمایت می‌کند فاسد و فاحشه است”.

خانم وردک با ناامیدی می‌گوید که همه تماشاچی بودند، “هیچ‌کسی، از هیأت مذاکره‌کننده گرفته تا هیأت اداری جرگه، گروه‌های امنیتی و محافظان نمایندگان، مانع آقای ایقاظ نشدند و او توانست با استفاده از این پلتفرم به تمام زنان افغانستان توهین کند.”

”برخورد دوگانه با زن و مرد ”

بلقیس روشن، نماینده ولایت فراه در پارلمان، در گذشته‌ نیز به داشتن صراحت‏ لهجه‏ و قاطعيت در گفتار و اعتراض شهرت داشت، اما اعتراض او در جریان سخنرانی اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان در این لویه جرگه که منجر به برخورد فیزیکی و بیرون کشیدن او از تالار شد، مانند بمبی میان کاربران افغان در شبکه‌های اجتماعی ترکید.

موج عظیمی از او حمایت کردند و از زنی که به وی تاخته بود خواستار عذرخواهی از او شدند. تا جایی که عبدالله عبدالله، رئیس لویه‌جرگه نیز برخورد فیزیکی با خانم روشن را “خلاف موازین قبول ‌شده” خواند و گفت: همه افراد حق دارند تا بدون توهین به دیگران ابراز نظر کنند.

بیشتر افراد برخورد زنی که خانم روشن را از عقب هل داد و به زمین زد، نکوهش کردند. اما آنچه خشم بسیاری‌ از زنان و مردان افغان را در داخل و خارج از کشور برانگیخت، اظهارات مولوی نور محمد ایقاظ، نماینده قندهار در این جرگه بود.

خانم وردک می‌گوید: “او آمد و در زیر زنخ (چانه) من در تالار لویه جرگه الفاظی را به کار برد که شایسته من نیست آنها را تکرار کنم. او می‌توانست مرا با سیلی بزند، می‌توانست مرا لت کند، واقعا بسیار خطرناک بود. هرکس دیگر می‌بود شوکه می‌شد. این وضعیت برای زنان افغانستان بسیار نگران کننده ‌است. یک کسی روی استیژ می‌آید و تمام زنان را تحقیر و توهین می‌کند اما هیچ‌کسی به وی چیزی نمی‌گوید، مانع وی نمی‌شود و به وی اجازه می‌دهند بیاید و از پلتفرم جرگه برای توهین تمام زنان افغانستان استفاده کند.”

به گفته برخی از فعالان مدنی، با بلقیس روشن به سرعت برخورد صورت گرفت و سعی شد او را از جلسه به بیرون بی‌اندازند.

خانم وردک می‌افزاید:”این وضعیت را واقعا مایوس کننده یافتم، به جز از یکی دو نفر، هیچ‌کسی از حکومت از من دلجویی نکرد. یک مرد در کنار من ایستاده بود و دشنام می‌داد و در تالار حدود چهل الی ۴۵ مرد دیگر با هم درگیر شدند و حتی لباسهای هم را پاره کردند. من از حکومت می‌خواهم مولوی ایقاظ را وادار کند از تمام زنان افغانستان عذرخواهی کند و تحت پیگرد قانونی قرار بدهد. در غیر آن صورت هیچ زنی دیگر جرئت نخواهد داشت در هیچ‌جایی آواز خود را بلند کند.”

”هر زنی که صدا بلند می‌کند فاحشه خطابش می‌کنند ”

حمید احسان، از فعالان شبکه‌های اجتماعی که ویدیوهای زیادی در حمایت از زنان افغان دارد، با خانم وردک هم‌عقیده است.

او در واکنش به اظهارات مولوی ایقاظ در یکی از ویدیوهایش می‌گوید:”هر زنی که (در افغانستان) صدا بلند کرد، به او فاحشه خطاب می‌کنند. فرخنده را آتش زدند، فاحشه خطابش کردند.. زن در هر مقام و منزلتی که است، وقتی صدا بلند کند سرکوب می‌شود. در خانه و در بیرون (برای تحقیر) به زنان فاحشه خطاب می‌شود.”

در همین زمینه نیلوفر لنگر، فعال اجتماعی می‌گوید: “زمانی که سخنگوی وزارت شهرسازی و مسکن بودم، در آپارتمانی در کابل زندگی می‌کردم که صاحب آن هم در آن ساختمان می‌زیست. راننده‌ جوانی صبح‌ها مرا به دفتر می‌برد و شام به خانه‌ام می‌رساند. صاحب خانه با وصف اینکه آدم تحصیل‌کرده و دنیا دیده‌ا‌ی بود، همواره با نگاه تحقیرآمیز به من نگاه می‌کرد. چندین بار شنیدم که به همسر و حتی همسایه‌ها می‌گفت که این زن فاحشه است، از صبح تا شام در وزارت در کنار ده‌ها مرد کار می‌کند، به خدا معلوم که چه می‌کند. باری هم شنیدم که به همسرش می‌گفت از این زن دوری کن او یک فاحشه است. زنی که از خانه برآمد و پایش به دفتر رسید، دامنش دیگر پاک نیست.”

“در جرگه مصونیت نداشتیم”

منیژه رامزی، استاد دانشگاه و یکی از شرکت‌کنندگان این نشست مشورتی می‌گوید که کاربرد چنین الفاظ زشت و رکیک از زبان مولوی ایقاظ در چنین نشست مهم و بزرگ نشان می‌دهد که “جامعه افغانستان یک جامعه مردسالار است، تربیت خانوادگی بسیار ضعیف است. مردان خود را دارای حاکمیت سیاسی و اجتماعی می‌دانند و نمی‌خواهند این حاکمیت را با زنان تقسیم کنند.”

خانم رامزی افزود: “حکومت افغانستان باید با این مرد جدی برخورد کند، ما که در جرگه مصونیت نداشته باشیم، چه چیزی آینده ما را پس از انجام مذاکرات صلح تضمین میکند؟ من از نهادهای مدافع حقوق زنان جدا می‌خواهم که از این موضوع سطحی نگذرند و آن را به شکل درست پیگیری کنند. این مرد باید از تمام زنان افغانستان عذرخواهی کند.”

مدافعان حقوق زن در افغانستان به این باورند که قدرت و سلطه مردان بر زنان همیشه حرف اول را می‌زند و این قدرت و سلطه را طبقات حاکم از طریق قوانین، سنت، ایدئولوژی و غیره به مردان داده‌اند. آن را برای فراگیر کردن فرهنگ ضدزن در جامعه سالها استفاده کرده‌ و آن‌چنان معمول و روزمره ساخته‌اند که حتی “فاحشه” خطاب کردن زنان در نشست‌های رسمی و بزرگ، مانند جرگه مشورتی صلح به امر عادی مبدل شده‌است.

این بار اول نیست که زنان به دلیل اعتراض شان با نکوهش و بدرفتاری مردان در جرگه‌های ملی روبرو می شوند. ملالی جویا، نماینده سابق ولایت فراه در لویه جرگه قانون اساسی، در دسامبر سال ۲۰۰۳ دو دقیقه‌ فرصت خواست تا اعتراض خود را بیان کند.

برخی از شرکت کنندگان را “جنگ‌سالار و بنیادگرا” توصیف کرد و گفت: “به نظر من اینها باید محاکمه بین‌المللی و ملی شوند، اینها را اگر مردم ما ببخشند، مردم پابرهنه افغان، تاریخ هرگز نمی‌بخشد. اینها ثبت تاریخ کشور ما هستند.”

این اظهارات وی بسیاری از نمایندگان را به خشم آورد و فضای جلسه به هم خورد. او تهدید به مرگ شد و تا بالاخره سازمان ملل مسئولیت محافظتش را به عهده گرفت. خانم جویا نیز با توهین و خشونت لفظی روبرو شد، او را “ملحد و کمونیست” خواندند.

زن ستیزی آشکار

منیژه رامزی می‌گوید: “قرآن عظیم الشأن کسانی را که به زنان پاکدامن و با ایمان افترا و تهمت می‌زنند، نکوهش شدید می کند و از رحمت الهی محروم می‌سازد.”

این زنان می‌گویند تجربه نشان داده‌است که هرگاه زنی از چاردیواری خانه بیرون می‌شود و پا به عرصه‌ فعالیت‌های اجتماعی می‌گذارد، طبقات حاکم زن‌ستیز که همواره تلاش می‌کنند با قوانین، سنت و خرافه‌‌های دینی زنان را زیر سلطه خود داشته باشند، از ترفندهایی چون توهین، تحقیر، دشنام و کوچک ساختن زنان برای تنگ ساختن عرصه‌ای اجتماعی و سیاسی استفاده می‌کنند.

منیژه رامزی می‌گوید: “من به عنوان فعال مدنی و فعال حوزه حقوق زنان انتظار دارم این مرد از رفتار زشت و خشنی که در برابر زنان انجام داده، از خانم روشن، خانم وردک و از تمام زنان افغانستان عذرخواهی کند. این بی‌حرمتی که در حق ما صورت گرفته، ما را نسبت به روند صلح و حفظ ارزش‌های هجده ساله بی باور کرده است.”

تلاش فراوانی کردیم تا برای پاسخ‌گویی به این موارد مولوی نورمحمد ایقاظ را پیدا کنیم و نظر او را درباره اظهاراتش داشته باشیم اما موفق نشدیم.