قاضی عبدالعزیز ضیا سلطانی زندگی را پدرود گفت
شاد روان قاضی عبدالعزیز ضیا سلطانی یکی از پیشگامان نهضت روشنفکری شمال- تورکستان جنوبی زندگی را پدرود گفت . بدین مناسبت مراتب همدردی و تأثرات عمیق خود را به تمام اعضای خانواده، اقارب و دوستان مرحوم ابرازداشته برایش بهشت برین آرزو میکنیم.
شاد روان ضیا سلطانی یک عنصر ترقیخواه و ضد استبداد بود و پیوسته بامحافل روشنفکری ارتباط داشت و از علاقمندان و هم اندیشان شادروان داکترعبد الرحمان محمودی بود و با حاکمیت قبیله سالار و سیاست مبنی بر تبعیض و ستم ملی خصومت می ورزید.
او ضمن تحصیل در مدرسهٔ قضات بعد از وقت در شاروالی کابل کار میکرد و در مدرسهٔ چوبفروشی کابل در کنار حجرهٔ مرحوم مولوی علاوالدین در یکی از اتاقهای مدرسه حیات بسر میبرد. شادروان طاهر بدخشی هم باچند تن از نزدیکان خود در قسمت دوم این مدرسه میزیست.
من با برخی از همکلاسانم از جمله قربان نیاز مرید باوی، محمد رفیق عنبر، داکتر برنا آصفی، سلام خان تاشقورغانی و بعضی دیگر از روشنفکران شمال روابط داشتیم. من و قربان نیاز مرید گاهی که از پغمان به کابل می آمدیم، شب جمعه را در اتاق او سپری میکردیم. او درسالهای اول تحصیل مارا به رفتن به حزب محمودی تشویق میکرد و بعضا به دفتر او میبرد.
چندی بعد ضیا سلطانی با محمد رفیق عنبرکه دوست خیلی نزدیکش بود، در سراچهٔ باغ نذیرقل خان میمنگی واقع در کنار دریای کابل بسر میبرد. هردو خیلی شوخ طبع و به اصطلاح مسخره باز بودند و همیشه اوقات خود را با هزل و مطایبه می گذراندند. مثلا هردو در بین پشته های تاک رفته جنگ دو سگ و یا دو پشک را در می آوردند که برای من و قربان نیاز هم جالب و هم تعجب آور بود. او میگفت: اگر همین طورنکنیم، غم و الم این زندگی دشوار را چطور میتوانیم تحمل کنیم. بعدا او مارا با نظر محمد نوا، ابوالخیر خیری و مولوی عبدالغنی علمی معرفی کرد. در سالهای 30 و 31 اندیشه های ملی در بین روشنفکران شمال ریشه میدوانید و در محافل خورد و کوچک انعکاس می یافت و نام محمد طاهر بدخشی در ولایت قطغن و نام محمد صادق برنا آصفی در ولایت مزار و میمنه بیشر زبانزد جوانان بود. طی محافل گوناگون ضرورت اتحاد و اتفاق میان جوانان و گردهمایی دربین روشنفکران شمال مطرح بحث قرار میگرفت.
به تأسی ازین تمایل تصمیم گرفته شد تا در یک روز جمعه که رخصتی عمومی بود، یک نشست وسیع باشتراک روشنفکران آگاه شمال در باغ بابرشاه سازمان داده شود. این پیشنهاد که از طرف برنا آصفی به همیاری داکتر عظیم منشی زاده طرح شده بود باستقبال وسیع مواجه شد. جلسهٔ وسیع مورد نظر روز جمعه در باغ بابر شاه صورت گرفت. کار سازماندهی این همایش را مرحوم عبدالعزیز ضیا سلطانی برعهده داشت. من به عنوان قدردانی از مساعی ارزندهٔ این دوست گرانقدر در جهت توحید روشنفکران تورکستان درمقالهٔ بعدی تحت عنوان {بابرشاه باغیده: جنوبی تورکستان ضیالیلری نینگ بیرینچی ییغیلیشیدن 68 ییل اوتدی}، با اتکا بر نوشته های قبلی مقاله ای خدمت دوستان تقدیم میدارم.
شرعی جوزجانی
