علیشیر نوایی ایجادی نینگ یوکسک چۉقّیسینی شبهه‌سیز، اونینگ خمسه‌سیگه کیرگن داستانلری تشکیل بېره‌دی. نوایی خمسهسی نینگ وجودگه کېلیشی تورکي خلقلر، اینیقسه اۉزبېک ادبیاتی تاریخیده بویوک حادثه حسابلنه‌دی. خمسه طفیلی اۉزبېک ادبیاتی دنیاده‌گی اېنگ ایلغار ادبیاتلر قطاریدن اۉرین آلدی.
علیشیر نوایی اۉز خمسه‌سینی میلادي ٨٥-١٤٨٣ ییللر آره‌سیده، دېمک عمری نینگ آخر چاغلریده یره‌تگن. حال بو که، نوایی ٨ یاشلرده شعر یازیشگه باشلب، ییگیتلیک دوریگه کېلیب بوتون خراسان و ماورا‌النهرده یېتوک شاعر صفتیده شهرت قازانگن اېدی. خوب، شونده‌ی اېکن، نوایی نېگه اۉز خمسه‌سینی آلدینراق یره‌تمه‌دی، دېگن سوال توغیلیشی ممکن و بو سوالگه جوابنی نوایی نینگ حیات یۉلیدن اخترریش کېره‌ک بۉله‌دی.
میلادی ١٤٤٧۔ییلده شاهرخ میرزانینگ اۉلیمی تېموري شهزاده‌لر اۉرته‌سیده تخت و تاج تله‌شیش اوچون اۉز ارا کوره‌شلرگه یۉل آچیب بېردی. خراسان و اونینگ مرکزی هرات هرج و مرج و قیرغینلر اۉچاغیگه ایلندی. خلق روزگارنینگ بو فتنه‌سیگه برداش بېرالمی، شهرنی تشلب کېته باشله‌دیلر. بو آواره‌لر ایچیده غیاث‌الدین کیچکینه نینگ عایله‌سی هم بار بۉلیب، اولرنینگ کاروانی عراق تمان یۉل آلدی.
١٤٥٢۔ییلگه کېلیب خراسانده بۉ‌له‌یاتگن تېموري شهزاده‌لر اۉرته‌سیده‌گی تخت تله‌شیشلر بیر مونچه وقتگچه تۉخته‌یدی و اۉز ارا قیرغینلر نتیجه‌سیده خراسان تختیگه ابوالقاسم بابر اېگه بۉله‌دی. هرات هم اگرچه مرکز بۉلمسه-ده، اۉزی نینگ اولگی موقعینی تیکله‌ی باشله‌یدی. هر تامانگه قاچیب کېتگن خلق ینه هراتگه قیتیب کېله باشله‌یدی. غیاث‌الدین کیچکینه نینگ عایله‌سی هم بېش ییللیک آواره‌لیکدن سۉنگ اۉز وطنیگه قیتیب کېله‌دی.
غیاث‌الدین کیچکینه هراتگه قیتگچ، ابوالقاسم بابر درباریگه خدمتگه کیره‌دی. بیر مونچه وقتدن کېین او سبزوار حاکمی قیلیب تعیینلنه‌دی.
غیاث‌الدین کیچکینه، نوایی تخمیناً ١٢ یاشلریده اېکنیده دنیادن کۉز یومه‌دی. آته‌دن یېتیم قالگن علیشېر، ابوالقاسم بابر ١٤٥٤۔ییلده اۉز پایتختینی هراتدن مشهدگه انتقال بېره‌یاتگنده او بیلن مشهدگه باره‌دی. آره‌دن بیر ییل اۉتر۔اۉتمس، ابوالقاسم بابر وفات اېته‌دی. بابر وفاتیدن سۉنگ خراسان ینه تاج و تخت تله‌شیش نتیجه‌سیده قیرغین و اوروشلر میدانیگه ایلنه‌دی. علیشیر اېسه بونده‌ی شرایطده وطنگه قیتیشنی مناسب کۉرمی، اۉزی نینگ مشهدده‌گی مشقتلی حیاتیگه ادامه بېره‌دی.
نوایی اوچون مشهد بېگانه شهر اېدی. اونینگ بو یېرده نه دوستی بار اېدی، نه۔ده دستگیری، نه تورر جایی، نه۔ده بیر لقمه نانی. بیراق، بو قیینچیلیکلرنینگ برچه‌سیگه چیده‌ب علم و کمال تحصیلیگه بېل باغله‌یدی. هر حالده علیشېر نوایی اوچون مشهد حیاتی بویوک بیر مکتب اېدی. چونکه اونینگ دنیا قره‌شی و شعري استعدادی منه شو دورده شکلنه‌دی و یېتوکلیککه اېریشه‌دی.
علیشېر نوایی سکّیز ییل غربتدن کېین آته‌دن قالگن میراثلرینی قۉلگه کیریتیش مقصدیده آنه شهری هراتگه قیتیب کېله‌دی. لېکن خراسان پادشاهی ابوسعید میرزا نوایی نینگ قیتیشینی یاقتیرمی، اونگه التفات کۉرستمیدی. نوایی ایکّی ییلگه یقین مدتنی تنگدستلیک و بېچاره‌لیک بیلن هراتده اۉتکزر اېکن، اۉز وطنینی ترک اېتیشگه مجبور بۉلیب، سمرقند نینگ اوزاق یۉلیگه آتلنه‌دی.
نوایی، استادی همده معنوي آته‌سی بۉلگن سید حسن اردشېرگه یازگن شعري مکتوبیده بو وضعیتنی شونده‌ی بیان اېته‌دی:
چو سېن‌سېن بوگون عالم اهلیده فرد،
کـه حالـیـن دې آلـغی سنگه اهلِ درد.
منـگـه کـیـم ودادیـنـگـغـه خرسندمېن،
جنـابـیـنـگــغـه شـاگــرد و فــرزنـدمېن.
غـمـی یـېـتـتـی چـرخ جفـا پېشه‌دین،
هــم اول انــجـمِ خـارج انـدېـشـه‌دیـن.
کـه بـۉلمـاق وطـن ایچره دشوار اېدی،
کــۉنــگـولــگـه جـلا دفـــــع آزار اېــدی.
(غرایب‌الصغردن)
شونده‌ی قیلیب، نوایی نینگ فقر و بېچاره‌لیگی ١٤٦٩- میلادي ییلگچه، یعنی باله‌لیک دوستی و مکتبداشی سلطان حسین بایقرا خراسان تختینی اېگلله‌گنیگه قدر دوام اېته‌دی. سلطان حسین بایقرا، پادشاه‌لیگی نینگ بیرینچی کونلریده۔یاق سمرقندگه چاپر یۉللب، نوایی نینگ وطنگه قیتیشینی التماس قیله‌دی. غربتده قیینلگن نوایی دراو اۉز وطنی هراتگه قره‌ب یۉلگه توشه‌دی. هراتده سلطان حسین بایقرا اېسکی و قدردان دوستی علیشېر نوایینی صمیمیت بیلن قرشیله‌یدی. مملکتدارلیک وظیفه‌لریده نوایی نینگ یاردمینی سۉره‌ب، اونگه مهردارلیک وظیفه‌سینی تاپشیره‌دی. آره‌دن آز وقت اۉتمی، نواییگه باش وزیرلیک، یعنی صدارت مقامینی مجبوراً قبول قیلدیره‌دی.
کشوردارلیک وظیفه‌لری نوایینی جوده بند اېته‌دی، شو طفیلی او کتّه‌راق ایجادي ایشلر اوچون قلم تېبره‌تیشگه فرصت تاپمیدی. کېینراق بو وضعیتنی خمسهسی نینگ بیرینچی داستانی بۉلمیش «حیرت‌الابرار»ده قوییده‌گیچه اعتراف اېته‌دی:
کیم بار اېدی باشیمه کۉپ محنتیم،
یۉق اېدی باش قاشیغه‌لی فرصتیم.
خمسه یازیش- دېوان توزیش دېگن گپ اېمس. بو ایش یوکسک بدیعي مهارت و اولکن جسارت طلب قیلر اېدی. شرق ادبیاتی تاریخیده خمسه یازیشگه اورینگن اۉنلب شاعرلرنی بیله‌میز، لېکن اولر ایچیده فقط نظامي کنجه‌یی، امیر خسرو دهلوي و نورالدین عبدالرحمن جامي‌گینه بونده‌ی بویوک ایشده اۉز کوچلرینی سینه‌ی آلگنلر، خلاص. بیر قنچه شاعرلر بو یۉلده اۉز قلملرینی سینه‌ماقچی بۉلیب، یریم یۉلده قالیب کېتگنلر. نوایی اېسه ییگیتلیک چاغیده۔یاق اۉز قلمی نینگ قدرتیگه ایشانر اېدی. چنانچه سید حسن اردشېرگه یازگن شعري مکتوبیده ایجادي کوچینی فخر بیلن تیلگه آله‌دی. لېکن حکمرانلرنینگ اونگه نسبتاً بې مهرلیگی و التفاتسیزلیگیدن شکایت قیلیب دېیدی:
مېن اول مېن که، تــا تورک بېدادی دور،
بــو تـیـل بـیـرلـه تـــا نـظـم بنیادی دور،
فـلـک کـۉرمـه‌دی مـــېن کېـبـی نادرې،
نـظـامــي کـېبـی نـظــم ارا قــــــادرې.
نـې نظـمــې دېر اېـرسم مېنِ دردنـاک،
کـه هـر حـــرفـی بۉلغی انینگ درِ پـاک.
یـېـتـر تېنــگـریـدیـن آنـچـه قـوت منـگه،
کـه بـۉلـمــس بیتیریگه فـرصـت منـگه.
بـو مـیـدانــده فردوسی اول گـرد اېرور،
کـه گـر کېــلسـه رستـم جوابین بېرور.
رقــم قـیـلـدی فـرخـنــده شهنامـه‌یی،
کـه سیـنـدی جوابـیـده هر خـامـه‌‌یی.
دېــدی اۉز تیلی بیرله اول کـانِ گــنـج،
«که سی سال بردم به شهنامه رنج»
آنـی دېـرگـه بــۉلـسه قـچـان رغبـتیم،
اېـرور آنــچــه حـق لطـفـیـدین قوتـیـم.
که هر نېچه طبع اۉلسه کاهـلسرای،
بیتیگـه‌یـمـېن اۉتـوز یـیلـین اۉتـــوز آی.
ولی ایـت دېب، کیم مېنگه توتتی یوز،
کـه یـوز اوچـون دېـمـه‌دیـم ایکّی یوز؟
بـېـراو بـۉلـسه بـیر ایشده بو نوع فرد،
ولــی کــۉرمـسه بـهـره جز رنج و درد.
(غرایب‌الصغردن)
دېمک، نوایی‌ده خمسه یا شهنامه‌گه اۉخشه‌گن اثر یازیش آرزوسی انچه آلدین توغیلگن.
چنانچه او خمسه نینگ آخرگی داستانی «سد سکندري»نی یره‌تر اېکن، شو ایستگینی قید اېته‌دی:
کیچیک اېرکنیمدین اۉلوب قاشیمه،
اولــوغ مــدعــا سالدینگیز باشیمه.
شونی تأکیدلش ضرور که، نوایی شو وقتگچه بیر قنچه تورکي و فارسي دېوانلر اېگه‌سی بۉلگن. لېکن بولرگه قناعت قیلمی، برچه یره‌تیلگن خزینه‌لر اونینگ بویوک مقصدی، خمسه یره‌تیش آلدیده ارزیمه‌گن ایشگه ایله‌نیب قاله‌دی. چونکه حیات حقیده‌گی اۉیلری و زمانه‌سی اوچون نهایت مهم بۉلگن فلسفي قره‌شلری بدیعي افاده طلب قیلیب، شاعرگه ذره‌چه تینچلیک بېرمسدی. چنانچه او «سد سکندري»ده اۉزی نینگ بو روحي ناتینچلیگینی قوییده‌گیچه بیان اېته‌دی:
غرض کیم چو نظم اۉلدی تهـمت منـگـه،
یـایـیـلدی جهـان ایـچـره شـهـرت منـگـه،
غــزل طـــرزیــغــه اوّل ایـــلــب ســتــیـز،
جـهـان ایـچـره سالـدیـم اولـوغ رستـخیز.
ولی قانع اۉلـمـی اوشاق ایشگـه هـیچ،
دمـاغـیـمـده اېـردی اولـــوغ پـېـچ، پـېـچ.
نې میدان ارا سورسـم اېـردی ســمـند،
هواسین کۉنگول قیلمس اېردی پـسنـد.
نې بوستان که سیر ایچره موجود اېدی،
حــقــارتــدیــن آلـّیـمـده مـــردود اېـــدی.
(سد سکندري)
علیشیر نوایی ١٤٧٦۔ییلده اۉز درخواستیگه بناءً دربارنینگ رسمي ایشلریدن بۉشه‌یدی. لېکن قوریلیش ایشلری ینه هم اونینگ بویوک مقصدیگه تۉسقینلیک قیله‌دی. شونده‌ی قیلیب، ١٤٨١۔میلادي ییلده نوایی اۉزی نینگ قوریلیش ایشلریگه ختم نقطه‌سینی قۉیه‌دی و بو ایشلر نتیجه‌سینی «وقفیه» ناملی اثریده سرحساب قیله‌دی. بو بیلن خمسه نینگ یره‌تیلیشی آلدیدن ینه بیر مانع کۉتریله‌دی.
نوایی قیرقدن آشدی، حاضرگچه او خمسه یازیش مقصدیده قۉلگه قلم آلمه‌گن. لېکن او اېندی ایشنی قه یېردن باشلشی کېره‌ک؟ او ینه بیر مرتبه سلفلری نینگ اثرلرینی دقت بیلن اۉقیب چیقه‌دی. اونینگ نظریده نظامي و خسرو دهلوي یره‌تگن خمسه‌لر بې پایان و گۉزل بیر دنیاگه اۉخشه‌یدی. اولر یره‌تگن خمسه‌لرنینگ هر بیر بیتی بویوک بیر دنیا و بو دنیا ایچیده بې بها خزینه‌لر یاتگن و بو خزینه‌لر اوستیده اژدهالر پاسبانلیک قیله‌دی. دېمک، او‌لرنی قۉلگه کیریتیش آسان ایش اېمس:
خــیــالــیــمده کشورستانلیق کیریب،
مــمــالـک ده صــاحبـقـرانلیق کیریب،
بو اندېشه‌دین کۉنگلومه اېردی شین،
کـه بـۉلـدی کـۉنگول مـایلِ خمستین.
چـو مشـغـول بـۉلدوم تماشـاسیـغـه،
اۉتـوب وادی و تـــاغ و دریــاسـیـغــه.
جـهـانې کــۉریـنـدی کــۉزومگه نهان،
نهـان بلـکه هـر بیتی ایـچـره جهــان.
نـظـرغـه کـېـلـیـب گـنـج بـې انـتـهـا،
ولــی هــر بیــری اوزره یـــوز اژدهـــا.
یاریمچوق کۉروب سیر ترک اېتمه‌دیم،
یېـری قـالمه‌دی کیم، انگه یېتمه‌دیم.
(سد سکندري)
سلفلر خمسه‌لرینی اۉقیب چیقیب، اولرنینگ بدیعي مهارتی و شعري قدرتینی حس اېتگن نوایی تاباره وحشتگه توشه‌دی و ییگیتلیک چاغیده‌گی «لاف» و «گزاف» لرینی اېسلب خجالتدن اېرییدی. چونکه او خمسه یازیش آسان ایش اېمسلیگینی بیله‌دی:
قـیـلـیـب یـاد دعـــوا و لافـیـمـنی هـم،
ساغیـنـیب بـورون دېر گزافیـمـنی هم.
اویاتقه سالـیـب بـویـله حـالـت مـېنی،
هـلاک ایـلـه‌بـان بـل خـجـالـت مـېنـی.
گـهـی یـوزلـنیب اول سۉزومدین اویات،
سۉزومدین دېمَی کیم اۉزومدین اویات.
(سد سکندري)
لېکن نوایی، زمان آلدیگه قۉیگن اولکن مسؤولیتنی چوقور حس اېتر اېدی. او تورک خلقلری تاریخی و مدنیتیده‌گی مقامینی اېسلب «خمسه» یره‌تیشنی اۉزی نینگ تاریخي بورچی دېب بیله‌دی و جسارت بیلن ١٤٨٣۔ییلده خمسه یازیشگه بېل باغله‌یدی:
سـنـگـه آنـچـه حـق لـطـفــی واقــع دورور،
کــه تــا تــورک الـفـاظـی شــایـــــع دورور.
بو تیل بیرله تـا نـظـم اېـرور خـلـق ایشـی،
یقین قیلمه‌میش خلق سېندېـک کیشـی.
سـېـنـگـه تـورک اقــالــیـمـیـن ایـلـب رقـم،
ازلـــده نــصــیــب ایــلــه‌مـیـش یـک قـلـم.
نصیب اېتتی ایلــب ســېــنــی مـــرزبــان،
ســنــانِ قــلـــم بــیــرلــه تــیــــغِ زبـــــان.
کــــه بـو مـلـک ارا قـهـرمـان بـۉلـغـاسـېن،
اولـوس ایـچـره صـاحـبـقـران بـۉلـغـاسـېن.
بـو یـۉل قـطـعـیـدین تایماغینگ نې اېدی؟
کۉروب خمسه سُستایماغینگ نې اېدی؟
کـۉنـگـولــدیـن تـوهـمــنــی ایـلـب عــدم،
ایــلــیـک ایشگه اور، یـۉلـغـه قۉیغیل قدم.
(سد سکندري)
علیشېر نوایی خمسه یره‌تیشده اۉز آلدیگه ایکّی بویوک مقصدنی قۉیه‌دی: بیری اۉز آنه تیلیده فارس تیلیده‌گی سینگری اۉلمس اثر یره‌تیب، تورک خلقلری نینگ معنوي چنقاقلیگینی قاندیریش اېدی:
چون اۉقیماق زمزمه‌سی بۉلدی بس،
کـۉنـگـول ارا دغـدغـه سالدی هوس.
کیم بو یۉل ایچره که الـر سالدی گام،
بیر نېچه گام اۉلسه منـگه هم خرام.
فــارســي اۉلـــدی چــو الــرغــه ادا،
تــورکــي ایـلـه قـیـلـسم انـی ابـتدا.
فارسي اېل تاپتی چو خـرسنـدلیـق،
تـورک دغــی تــاپسه بــرومـنـدلـیق.
(حیرت‌الابرار)
نوایی نینگ خمسه یازیشدن نیتی، سلفلر خمسه‌لرینی ترجمه قیلیش اېمس اېدی. او «ینگی طرح» اختره‌دی، شو اساسده ینگی و مستقل اثر یره‌تیش نوایی نینگ خمسه یازیشدن ایکّینچی مقصدینی تشکیل قیله‌دی. او خمسه نینگ ایکّینچی داستانی «فرهاد و شیرین» ده اۉزیگه مراجعه قیلیب، بیراو «نظم قیلگن» لرنی «تکرار قیلماق» نی مناسب دېب بیلمیدی. اونینگ نظریده بیراو یورگن یۉلدن ینه یورماق خطادیر. او، چمنده هیچ کیم نینگ قۉلی تېگمه‌گن گللر تېریشنی اۉز آلدیگه مقصد قیلیب قۉیه‌دی:
انــی نــظــم اېـت کـه طرحینگ تازه بۉلغـه‌ی،
اولـوســغــه مـیـل بـې انــدازه بــۉلــــغـــه‌ی.
یـــۉق اېــرســه نـظــم قـیـلـغـانـنـی خلایـق،
مـکــرر ایــلـه‌مــــاق سـېـنـدیـــن نـې لایــق؟
خوش اېرمس اېل سونگونچه رخش سورمک،
یــۉلــې کــیــم اېـل یوگورمیش دور یوگورمک.
بــیــراو کـیــم بـیـر چـمـنـده ســایـــر اېــردی،
نـېـچـه کـیـم گـل آچـیـلـغـان کـۉردی تـېـردی.
هـمـول یـېـرده اېـمس گـل ایسته‌مـک خـوب،
بـو بـوستـان صـحـنـیـده گل کۉپ، چمن کۉپ.
(فرهاد و شیرین)
نوایی خمسهسی نینگ ادبي منبعلری و ادبي اسلوبینی تېکشیرگنده، اونینگ اۉز خمسه نویس سلفلریگه مناسبتی اساسي رشته‌لردن اېکنینی اونوتمسلیک کېره‌ک. نوایی نینگ نبوغی شونده که، او انه شونده‌ی بای ادبي عنعنه موجود بۉلگن حالده، اۉز سلفلری نینگ تجربه‌لریگه سویه‌نیب توریب، ینگی تیپده ناب خمسه یره‌ته آلدی. نوایی نینگ بعضی بیر نادان زمانداشلری «شعر ساحه‌سیده ایتیلمه‌گن سۉز قالمه‌دی، بوندن کېینگی شعر فقط تکراردن عبارت، ناب اثر یره‌تیش ممکن اېمس» دېگن بیر وقتده او داستانچیلیکده مهارت کۉرستدی همده بدیعي ایجاد امکانیتلری حقیقي استعداد اېگه‌سی اوچون هیچ قچان توگه‌مسلیگینی عملده اثبات قیلیب بېردی. او سۉز صنعتی ساحه‌سینی دېنگیزگه اۉخشتیب، اونینگ توبی چېکسیزلیگینی، سلفلر بو دېنگیزدن قنچه درلر آلگن بۉلسه‌لر، اېنگ یخشی درلر هنوز دېنگیز آستیده قالگنلیگی حقیده «فرهاد و شیرین» ده شونده‌ی بیان قیله‌دی:
کـه بـو بـحـر ایـچـره پـایان انـگـه یۉق،
یېتیشمک قعریگه امـکـان انـگـه یۉق.
یېتیشگن اېل نېچه در آلـغان اېرمیش،
نې عالي قـدر درلـر قـالـغـان اېرمیش.
یا که نوایی سۉزگه مراجعت قیلیب، سۉز خزینه‌سی نینگ بایلیگی و چېکسیزلیگینی «لیلی و مجنون» ده شونده‌ی تعریف قیله‌دی:
ایتیب ساوومس ترانه سېن سېن،
آلـیـب قوریمس خزانه سېن سېن.
عـالـم اېـلـی ذره یـیـغـسه جـاوید،
نورینی کم ایله‌گی مـو خُـرشـیـد؟
ایـگـنه اوچی بیرله جذب اېتیب نم،
کـیـم بـحـر سویینی ایلــه‌گی کم؟
بو کبی اۉنلب فاکتلرنی نوایی اۉز خمسه‌سیده کېلتیریش بیلن بویوک خمسه نینگ اولکن علمي همده ادبي۔بدیعي اهمیتینی کۉرسته‌دی.
خمسه شو عظمتی بیلن ایکّی ییل ایچیده بیتیب توگه‌تیله‌دی. اگرچه خمسه یره‌تیلیشی زمانیده علیشېر نوایی کشوردارلیک وظیفه‌سیدن رسماً بۉش بۉلگن، لېکن خلایق «محنتی» همده «علالاسیدن» امانده بۉلمه‌گن. عمری نینگ آخریگچه خلایق نینگ عریضه و شکایتلری بیلن آواره بۉلگن. ایجاد ایشلری بیلن کېچه‌گی اویقو حسابیگه شغللنگن. او حقلی روشده «خمسه» یازیش بیلن بند بۉلگن مدتنی ییغیشتیرسه آلتی آیدن آشمیدی دېیدی:
سېنگه کیم یۉق اېمگکده غایت پدید،
اولـوس مـحـنـتـیـده نـهـایــت پــدیــد.
قیلیب تانگدین آقشامگچه قیل و قال،
یـوزونـگـه یېتیب هـر نفس یــوز ملال.
اۉزونـگ تینمـه‌یین خلق غوغاسیدین،
قـولاغـیـنـگ خـلایق عــلالاسـیــدین.
زماندین کم و بېش اۉتوب ایکّی یـیل،
بو محنتلر ایچره چېکیب سۉزگه تـیل،
چېکیب خامـه بـو نـامـه اتـمـامـیـغـه،
یېتـورگـه‌یسېن آغـازیـن انـجـامـیـغـه.
کـه عـقـلِ مـحـاسب شتاب اَیله‌سه،
دېـیلگن زمـانـیـن حسـاب اَیـلـه‌سـه،
ییـغیشتیرسه بۉلمس بری آلتی آی،
کــه بۉلدونگ بو رعناغه صورت نمای.
(سد سکندري)
نوایی نینگ اۉلمس اثرلری فقط تورک خلقلری نینگ بایلیگی و افتخاری بۉلیب قالمی، بلکه جهان ادبیاتی تاریخیده مناسب اۉزین اېگلله‌گن. نوایی حقلی روشده، بو حقیقتنی سېزگن حالده «سبعهٔ سیاره» ده تنگری تعالی‌گه التجا ایلب، شونده‌ی دېیدی:
دېگنیمنی اولـوسغه مرغوب اېت!
یازگنیمنی کۉنگولگه محبوب اېت!
خـلـقـقـه زېـبِ تــارک اَیــلـه آنی،
اۉقــوغــانــغـه مـبـارک اَیـله آنی!
یـېـتـّی افـلاکـنـی انـگـه یـار اېت،
یـېـتّـی اقـلـیـم اېلین خریدار اېت!
