گزارش مختصرازهمایش بین المللی سمرقند
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
در موضوع «امام ابومنصور ماتریدی و تعلیمات ماتریدیه: گذشته و امروز»
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
شهر زیبای تاریخی سمرقند در روزهای 3 – 4 مارچ 2020 شاهد گردهمایی بیش از 150 تن از دانشمندان و دانش پژوهان بود که نزدیک به 50 تن آنان از کشورهای مختلف جهان به مقصد سهمگیری در همایش بین المللی ماتریدی تشریف آورده بودند.
هوتل زیبا و باشکوه «ریگستان پلازا» که با تمام وسایل و لوازم استراحت مجهز است، مهمانان داخلی و خارجی را در آغوش خود پذیرفته بود.
کنفرانس بین المللی به ساعت 9 روز 3 مارچ در یکی از کاخهای بزرگ فارومهای بین المللی سمرقند بعد از آن که آیاتی چند از قرآن کریم تلاوت شد، از طرف رستم صابروویچ قاسموف مشاور رئیس جمهور و رئيس اکادمی بین المللی اسلامی اوزبیکستان پس از خیرمقدم به اشتراک کنندگان کنفرانس وگرامیداشت قدوم جناب شیخ احمد طیب محمود رئیس اونیورستی الازهر و امام بزرگ مصر افتتاح گردید.
بعدا عزیزعبدالحکیموف عزیز معاون نخست وزیر اوزبیکستان و حاکم ولایت سمرقند ضمن تبریک این مراسم فرخنده، صحبت کردند و ممنونیت خودرا از اشتراک جناب احمد طیب درین مراسم باشکوه ابراز داشتند.
سپس پروفیسور رستم قاسموف طی بیانهٔ پرمحتوای خود پیرامون دست آوردهای دولت اوزبیکستان طی 3- 4 سال اخیربه رهبری پریزیدنت شوکت میرضیایف درتمام عرصه های حیات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مملکت روشنی انداخته گفت که احیای ارزشهای علمی – معنوی این سرزمین به مثابهٔ یک بخش جدایی ناپزیر تمدن بشری، در ردیف اهداف اولیهٔ دولت قرار دارد.
او ضمن صحبت خود متذکر شد که ما بر ضد عناصر رادیکال و تروریست که زیر نقاب اسلام در منطقهٔ ما و نقاط مختلف جهان با اعمال خشونت وحشت و دهشت خلق میکنند، از طریق مسالمت آمیز وتحت شعار رهبر دولت ما «با معرفت بر ضد جهالت» مبازه میکنیم. تعلیمات امام ماتریدی بر ضد اهل بدعت درین پیکار حق بر ضد باطل چراغ راه ما خواهد بود.
او روی سیاست بشردوستانهٔ رهبر دولت اوبیکستان مکث نموده گفت که طی سه سال اخیر بر اساس فرامین رهبر دولت اوزبیکستان 20 هزار تن محبوس از زندان رها شده اند. بر اساس 9 فرمان، تطبیق جزای بیش از 4000 زن مورد عفو قرار گرفته و زیادتر از 261 نفر اعم از اطفال و زنان که در اثر اغوای عقیده پرستان به خارج از کشوررفته و درلگیرها به اسارت مانده بودند، به وطن برگردانده شدند.
او در زمینهٔ احیای ارزشهای فرهنگی و معنوی اوزبیکستان گفت که تا کنون مرکز تدقیقات علمی امام بخاری و مدرسهٔ عصری حدیث شناسی بخاری در سمرقند، مرکز بزرگ تمدن اسلامی و اکادمی بین المللی اسلامی در تاشکینت، مرکز تحقیقات علمی امام ترمذی در شهر ترمذ تاسیس گردیده که در جهت احیای ارزشهای بشر دوستانه و صلحدوستانهٔ اسلام و معرفی جوانب گرامیداشت دانش و معرفت در تعلیمات آن و زمینه سازی برای ملاقات فرهنگها در عرصهٔ جهانی و تربیهٔ کدرهای جدید اسلام شناس کار و فعالیت میکنند. ماتریدی
رستم صابروویچ یادآور شد که در سال 2020 از طرف آیسیسکو به شهر تاریخی بخارا لقب «یایتخت فرهنگ اسلامی» داده شده که عنقریب طی مراسم خاصی معرفی خواهد شد.
او اعلان کرد که با اعطای عنوان افتخاری شهروندی سمرقند به جناب شیخ احمد طیب رئیس جامعهٔ الآزهر از خدمات شان در راه تعمیم دانش و مبارزه بر ضد بنیادگرایی دینی که در جهت مسخ چهرهٔ اسلام میکوشند و تحکیم دوستی میان اوزبیکستان و مصر تقدیر به عمل آمده است.
سپس بابر الله قلوف حاکم شهر سمرقند با قرائت متن قرار مبنی بر اعطای عنوان «شهروند افتخاری شهر سمرقند» به شیخ احمد طیب و عرض تبریک به وی گفت که این عنوان افتخاری شهر سمرقند که 2750 سال سابقهٔ تاریخی دارد، تا امروز به چهار تن از شخصیتهای شناخته شدهٔ خارجی مهمان داده شده است.
بعدا رئیس جامعهٔ ازهر، دوکتور افتخاری اکادمی اسلامی اوزبیکستان شیخ احمد طیب محمود ضمن ابرازسپاس از قدردانی دولت اوزبیکستان در یک صحبت عالمانه دسایسی را که ازجانب حلقات استعماری در جهت تحریف حقایق روشن اسلام براه انداخته میشود به بررسی گرفته گفت:
– آنها تصادم فرهنگهارا پیشگویی میکنند؛
– تبعیض نژادی را دامن میزنند و نظریهٔ موهوم و غیر علمی آریا پرستی را که وسیلهٔ نفاق و خصومت در میان ملل میگردد، به شدت تبلیغ میکنند و تمام وسایل تبلیغاتی خود را درین زمینه به کار می اندازند؛
– آنها با حمایت از گروههای تکفیری که تکفیر شدگان را مباح الدم میدانند و در عمل و نظر قوانین اسلام را تحریف میکنند، اختلاف در میان مذاهب را دامن میزنند و در جهت تضعیف همبستگی عالم اسلام میکوشند.
احمد طیب ضمن مکث بر مذهب کلامی امام ابومنصور ماتریدی در اطراف اهمیت تعلیمات او در عرصهٔ مبارزه بر ضد بنیادگرایی در اسلام روشنی انداخته، براحیای میراث علمی او به خاطر تأمین وحدت عقیدوی میان مسلمانان تاکید نمود.
او گفت که ماتریدی هیچگاه اهل قبله را تکفیر نمیکند و با سعهٔ صدر خود برضد انواع انحرافات در اسلام مبارزه میکند. بنابرآن نشر آثار و کشف جوانب مختلف او یک ضرورت است.
او گفت که تاکنون جامعهٔ الازهر 50 رساله در زمینه نشر کرده است.
سپس مفتی عثمان خان علیموف رهبر ادارهٔ مسلمانان اوزبیکستان ضمن صحبت بر اهمیت آموزه های امام ماتریدی مساعی اداره را در جهت نشر آثار او یادآور شد.
در پایان جلسهٔ عمومی عبد غفور احمیدف رئیس کمیهٔ امور دینی در جنب شورای وزیران اوزبیکستان و چند تن از علمای ماتریدی شناس الأزهر مصر سخنرانی کردند.
بعد از صرف غذا جلسه در دوبخش کار خودرا در تالارهای کاخ فارومها ادامه داد.
بخش اول – تحت عنوان « امام ابو منصور ماتریدی و تعلیمات ماتریدیه: گذشته و امروز » بریاست پروفیسور بهرام عبد حلیموف معاون اکادمی علوم اوزبیکستان و دوکتور نظیر محمد عیاض، سرمنشی مرکز تدقیقات اسلامی الازهر؛
بخش دوم – تحت عنوان «حفظ و ترویج ارزشهای دینی در شرایط دولتهای معاصر» بریاست زاهدالله منوروف پروفیسور اکادمی بین المللی اسلامی اوزبیکستان و دوکتور عواد محمد عواد رهبر رصدخانهٔ الازهر.
در جلسهٔ عمومی 12 نفر، در بخش اول 16 نفر و در بخش دوم 19 نفر مجموعا 47 نفر از دانشمندان ماتریدی شناس و متخصصان علم کلام و سایر علمای سرشناس که از کشورهای مختلف دعوت شده بودندِ در اطراف موضوع کنفرانس علمی یعنی (ابو منصور ماتریدی و تعلیمات او – گذشته و زمان حاضر) سخنرانی کرده براهمیت احیای اندیشه های خردمندانهٔ او در جهت مبارزه برضد بنیادگرایی دراسلام و تشدید تروریزم زیر نام دفاع از اسلام
تاکید به عمل آوردند.
سخنرانی من زیر عنوان «تعلیمات ابومنصور ماتریدی سلاح عقل و معرفت در مبارزه بر ضد جهالت» بود که متن آن به تاریخ 26 فبروری در هفته نامهٔ «معرفت» نشر شده و مطالب اساسی آن عبارت بود از:
– زادگاه، محیط اجتماعی و اقتصادی ماتریدی؛
– نفوذ و انتشار اندیشه های انحرافی زیر نام اسلام که موجب پراگندگی جامعه میگردید؛
– استفادهٔ قرمطیها و باطنیها از قتل و ترور که موجب قتل 48 تن از رجال برجستهٔ دین ودولت گردید؛
– تأویل آیات قرآن به مقصد استفاده برای پیکار در جهت تضعیف و برانداختن دولتهای قراخانیان، سامانیان، سلجوقیان و عباسیان؛
– نفوذ آنان در دستگاه دولت سامانی و ترغیب ایده های شان توسط نصر سامانی پدر نوح بن نصر؛
– قیام دلیرانهٔ ابومنصور ماتریدی با نخستین استاد او فقیه بزرگ و شاگرد ابوسلیمان جوزجانی، ابوبکر الجوزجانی برضد این انحرافات و مبارزهٔ پیگیرایدئولوژیک در جهت ابطال اندیشه های غیر علمی سردمداران گروههای مذکور و تألیف در حدود 15 کتاب درین زمینه؛
– استقبال اهالی سمرقند ازتلاشهای پیروزمندانهٔ این هموطن دانشمند شان و حمایت دولت قراخانیان از مذهب کلامی ماتریدی به مثابهٔ مذهب واقعی اهل سنت و جماعت.
علاوه بر اینها توضیح داده شد که اسلوب علمی ماتریدی بر منابع سه گانهٔ احساس، عقل و منطق، روایت استوار است و غالبا مسایل را با اتکا بر عقل و استدلال حل میکند و تأکید مینماید کسانی که از عقل انصراف میکنند، راهی بجز رجوع به عقل ندارند؛
بنابرآن تعلیمات امام ابومنصور ماتریدی که در شرایط عصر خود ناشران این اندیشه های انحرافی را مجاب ساخت و مانع گسترش آن در جامعه گردید، میتواند در جهت تطبیق این شعار ارزشمند شوکت میر ضیایف رئیس جمهور اوزبیکستان « مبارزه برضد جهالت با دانش و معرفت» به صفت یک سلاح مؤثر ایدئولوزیک مورد استفادهٔ وسیع قرار بگیرد. آموزه های او میتواند
در عرصهٔ مبارزه برضد رادیکالیزم مذهبی و تروریزم چراغ راه باشد.
در ختم کار، متن بیانیهٔ کنفرانس بین المللی که توسط کمیتهٔ موظف تهیه گردیده بود مورد ارزیابی اشترا کنندگان همایش قرار گرفت. این جانب به نوبهٔ خود پیشنهاد کردم که نقش نخستین استاد او ابوبکر جوزجانی که از بغداد به سمرقند آمد و «الزاویة الجوزجانیه» یا «مدرسهٔ جوزجانیه» را در سمرقند احداث و آنرا بعد از بخارا به مرکز پخش مذهب حنفی مبدل کرد، در تحقیقات پیرامون حیات و آثار ماتریدی در نظر گرفته شود.
سخنرانان در جریان صحبت موفقیتهای بزرگی را که به رهبری پریزیدنت شوکت میر ضیایف در عرصه های مختلف حیات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نصیب این کشور گردیده به سویهٔ عالی ارزیابی کردند.
همایش بین المللی با تصویب بیان نامه در کمال موفقیت پایان یافت و مهمانان بعد بازدید از آرامگاه امیر تیمور، مجموعهٔ امام بخاری و رصدخانهٔ میرزا اولوغ بیک، توسط قطار سریع السیر «افراسیاب» عازم تاشکینت گردیدند.
