جهان‌گشته اۉزبېکچه سۉزلر
یازووچی: عزیزالله ارال
شاعر الکساندر بلوک «بیز کایناتنی گېزیب اوزاق یوردیک، نهایت قه‌یتیب کېلگنیمیزده بیزنی تنیمه‌دیلر» دېب یازگن اېدی، اۉز شعرلریدن بیریده.
جهان‌گشته اۉزبېکچه سۉزلر حقی‌ده هم عیناَ شونده‌ی دېیش ممکن. اۉزبېک تلی‌دن تورلی دورلرده، تورلی سببلرگه کۉره باشقه تیللرگه اۉتیب، اۉزله‌شیب کېتگن قنچه-قنچه سۉزلر تورلی-تومن اۉزگریشلرگه اوچره‌ب، تکرار اصل اېگه‌لریگه قه‌یتیب کېلگنده، اۉز سۉزلرینی تنیمه‌گنلر، بو سۉزلرنی ینگی کۉرینیش‌ده قبول قیلیب، ایشلنه‌ویرگنلر و بونده‌ی سۉزلرنی مطلق تورکی اېکن‌لیگی گه فکر هم قیلمه‌گنلر.
مثلآ: «اتاق»، «آسمان»، «تۉشک»، «قروت»، «کاپیسا»، «قالین»، «بیراق» کبی سۉزلر عیناَ فارس-دری تیلیگه خاص کۉرینه‌دی. حال بوکه اولر اصل اۉزبېکچه سۉزلر بۉلیب، فارس تیلیگه اۉزله‌شیب کېتگن. بونده‌ی سۉزلرنینگ اصل نېگیزگه دقت قیلینه‌دېگن بۉلسه، اتاق-اۉتراق (نشیمن)، آسمان- آسمه (آویزان)، تۉشک- تۉشه‌ماق (هموار کردن)، قروت- قوروت (خشک)، کاپیسا- کپه‌سای (دره چیله مانند)، قالین- قلین (زخیم)، بیراق- بیلیناق (نشانه) بۉلگنی‌گه ایشانچ حاصل قیله‌سیز.
ینه شونده‌ی سۉزلر بارکه اولرنی کۉریب تورکی سۉز بۉلگنی‌گه اصلا ایشانگینگیز کېلمه‌یدی. حال بوکه بو سۉزلر تورک- اۉزبېک تیلیگه عاید تۉب سۉزلر دیر. مثلا: آقا، من، او، هرکس، خانم، هوتو، قیچی، برابر، قاچاق، منتو، قاشق، بشقاب، قابلی، قۉرمه، بابه و باشقه‌لر…
قوییده عینا فارس – دری تیلیگه عاید بۉلیب کۉرینگن منه بو سۉزلر: آماج، کنکاش، نمبر، گزمه اصلی‌ده صاف اۉزبېکچه سۉزلر دیر. اما اولر فارس – دری تیلی‌ده کېنگ ایشله‌تیلگنی طفیلی فارسچه سۉزلردېک بۉلب توییله‌دی. تورکی تیللری عایله‌سیگه منسوب بۉلگن اۉزبېک تیلی‌نینگ لغت بایلیگی‌ده ینه شونده‌ی سۉزلر بارکه اولرنی منطلق پشتو تیلیگه عاید دېب تصور قیلیش ممکن. اما بونده‌ی سۉزلرنی ایکی‌لنمسدن اۉزبېکچه سۉزلر دېیش‌گه علمی اساسلر موجود.
مثلا: جرگه، (جرغه)، ولس (اولوس)، لوی (لو-بویوک)، تکل (تک اېل)، کنر (گونر)، شاغلی (شاه اۉغلی)، جیگدلک (جیده‌لیک)، خان (خن، هون)، انا (آنه)، اتن (آتماق)، خېل (اېل)، کۉچی (کۉچماق) و باشقه‌لر… پشتو تیلی تمانیدن اۉزلشتیریب آلینگن بو تورکی سۉزلر پشتو تیل ترکیبی‌ده هم اۉز معنی‌سینی سقلیب قالگن. اگرده بو ساخه‌ده کنگراق تدقیقات ایشلری آلیب باریلسه، بونده‌ی سۉزلر سیره‌سی ینه‌ده کېنگه‌یشی ممکن.
