ماجرای رهایی انس حقانی
فارسی رو : ایالات متحده امریکا، در یک اقدام بحث‌برانگیز، سه تن از اعضای شبکۀ حقانی را که تصمیم به آزادسازی آنان گرفته شده بود، از قطر به زندان بگرام برگردانده است.
قرار بود انس حقانی، برادر سراج‌الدین حقانی، معاون گروه طالبان، حافظ رشید، مسوول حملات انتحاری و مالی‌خان، مامای رهبر شبکۀ حقانی، در بدل «رهایی دو استاد دانشگاه امریکایی افغانستان و تسهیل مذاکرات صلح» آزاد شوند.
ایالات متحده از ماه‌ها بدین‌سو در پی رهایی انس حقانی بود. اما حکومت افغانستان با مبادله و آزادسازی او موافق نبود. انس حقانی که متهم به راه‌اندازی حملات خطرناک تروریستی در کابل و ولایات افغانستان است، از سوی نهادهای عدلی و قضایی به اعدام محکوم شده است.
انس حقانی، مغز متفکر شبکۀ حقانی، پنج سال پیش در عملیات مشترک نیروهای امریکایی و امنیت ملی افغانستان در پاکستان بازداشت شد. حکومت افغانستان برای مدت کوتاهی مسوولیت نگه‌داری و حفاظت از انس حقانی را در زندان امنیت ملی در کابل بر عهده گرفت؛ اما به زودی نیروهای امریکایی او را به پایگاه بگرام منتقل کرده و تحت نظارت گرفتند.
بحث تبادله و رهایی انس حقانی در بالاترین سطح در ایالات متحده امریکا مورد بحث بوده است. دونالد ترامپ رییس‌جمهور امریکا شخصاً در پرونده رهایی انس حقانی دخیل بوده است. نمایندگان امریکایی به حکومت افغانستان پیام واضح فرستاده بودند: ما انس حقانی را به هر قیمتی آزاد می‌کنیم. بنابراین، شما به خاطر آبروی خودتان با رهایی وی موافقت کنید. حکومت افغانستان مجبور شد که در نشستی بزرگ از «رهایی مشروط» انس حقانی خبر دهد.
اکثر رهبران افغانستان با رهایی انس حقانی موافق بودند. برخی به دلیل همسویی با امریکا و شماری به امید اینکه رهایی او بتواند مذاکرات صلح را تسهیل ببخشد و از حجم حملات طالبان و ناآرامی‌ها بکاهد.
به دنبال تصمیم رهایی انس حقانی، حملۀ مرگباری در کابل به وقوع پیوست که در نتیجۀ آن دست‌کم 12 تن به شمول سه کودک جان باخته و چندتن دیگر زخم برداشتند. این حمله موج گسترده‌یی از انتقادها را برضد حکومت افغانستان به خاطر رهایی انس حقانی به دنبال داشت.
حمله کار چه کسی بود؟ مسوولیت حملۀ تروریستی در کابل را هیچ گروهی بر عهده نگرفت. اما مشخص بود که حملۀ خونین کابل، بی‌ارتباط به رهایی سه تن از افراد کلیدی شبکۀ حقانی نبوده است. احتمال زیاد برده می‌شود که حلقاتی در صفوف طالبان با راه‌اندازی این حمله در پی ناکام‌سازی تبادلۀ استادان امریکایی و اعضای کلیدی شبکۀ حقانی بوده باشند. این حمله چنددستگی در صفوف طالبان را نیز به نمایش گذاشت.
اما طالبان روایت دیگری از ماجرا دارند. برخی مقامات سابق رژیم طالبان می‌گویند که توافق شده بود که در بدل رهایی دو استاد امریکایی و آسترالیایی، بیش از 80 تن از اعضای گروه طالبان آزاد شوند. وقتی امریکا و حکومت افغانستان به این تعهدشان وفاداری نکردند، آنان از رهایی استادان دانشگاه امریکایی خودداری ورزیدند.
البته در روزهای اخیر مباحثی مطرح شده است که استادان دانشگاه امریکایی در قید حیات نیستند. چنانچه اشرف‌غنی گفت که وضعیت صحی هر دو استاد بحرانی بوده است. یکی دچار عارضۀ گرده و دیگری دچار افسرده‌گی و سرخوردگی روانی شده بود.
به هر رو، ماجرای انس حقانی و استادان دانشگاه امریکایی چند پیام روشن داشت:
1. شکست تبادلۀ زندانیان، آخرین امیدها برای شروع مذاکرات صلح را به یأس مبدل خواهد ساخت. رهایی زندانیان آخرین گزینۀ برای شروع مجدد مذاکرات صلح بود. زلمی خلیل‌زاد نماینده ویژه امریکا در سفر اخیرش به کابل بحث رهایی زندانیان طالبان به خصوص انس حقانی را به گونۀ جدی دنبال کرد. طالبان برگشت به میز مذاکرات را مشروط به رهایی انس حقانی ساخته بودند. طالبان پس از لغو مذاکرات صلح توسط رییس‌جمهور امریکا، اعتماد و باورشان را به ادامۀ مذاکرات از دست داده‌اند. ناکامی در مبادلۀ زندانیان به عمق بی‌اعتمادی میان دو طرف می‌افزاید و آخرین تلاش‌ها برای شروع مجدد مذاکرات صلح را به ناکامی می‌کشاند انس حقانی از سوی رهبری طالبان به عنوان عضو هیأت مذاکره‌کنندۀ صلح برگزیده شده بود. او در زندان بگرام، جریان مذاکرات نمایندگان طالبان و هیأت امریکایی را به طور پیوسته دنبال می‌کرد.
انتظار می‌رفت با رهایی انس حقانی مذاکرات صلح تسریع گردد. اما توقیف دوبارۀ این مهرۀ خطرناک طالبان، به بن‌بست مذاکرات صلح خواهد افزود.
2. استهزای کابل: برگرداندن انس حقانی به زندان بگرام، بیشتر از طالبان برای حکومت افغانستان سنگین تمام شد. اشرف‌غنی در حضور اعضای تیم و رؤسای قوه‌های دولتی اعلام کرد که انس حقانی آزاد می‌شود. اما امریکایی‌ها بدون اینکه کابل از ماجرا آگاهی داشته باشد، او را دوباره زندانی ساختند. حکومت افغانستان زیرفشار امریکا و انتقاد سنگین افکار عمومی، به آزادی انس حقانی تن داد. فشار و نارضایتی مقامات دولتی را در مراسم اعلام رهایی انس حقانی به وضوح می‌توانست مشاهده کرد. اما کابل با یک ترفند تلاش ورزید از رهایی انس حقانی هم در افکار عمومی بهره‌برداری کند. بسیاری از ناظران با مشاهدۀ مراسم اعلام رهایی انس حقانی در ارگ ریاست جمهوری، بدین باور بودند که اشرف‌غنی در بدل حمایت امریکا از دور دوم ریاست جمهوری او به رهایی انس حقانی تن داده است. درحالی‌که کابل هیچ نقشی در رهایی انس حقانی نداشت. امریکا فقط در پی مشروعیت‌بخشی تصمیمش در افکار عمومی بود.
کابل انتظار داشت که با رهایی انس حقانی، «مذاکرات مستقیم» با طالبان آغاز شود و رییس جمهور غنی بتواند باردیگر به قدرت برگردد، اما ظاهراً تیر کابل به خاک خورد.
