حق نشر عکسZABIHULLAH MUJAHID TWITTER

وزارت خارجه افغانستان از پذیرایی رسمی دولت ازبکستان از هیات طالبان انتقاد کرده است. دو روز قبل ( ۱۷ مرداد/اسد) گروه طالبان اعلام کرد که ملا عبدالغنی برادر، رئیس دفتر سیاسی گروه طالبان در قطر در سفری به ازبکستان با عبدالعزیز کاملوف، وزیر امور خارجه و عصمت ایرگاشیف، نماینده ویژه رئیس جمهوری این کشور دیدار کرده است.

آقای کاملوف شناخت خوبی از این گروه دارد. آشنایی آقای کاملوف با رهبری طالبان به بیست سال پیش برمی‌گردد. او در سال ۱۹۹۹ که در آن زمان نیز وزیر خارجه ازبکستان بود، به ولایت قندهار در جنوب افغانستان رفت، و با ملا محمد عمر، رهبر و بنیانگذار گروه طالبان، و دیگر اعضای بلندپایه این گروه دیدار کرد. دیداری که اولین ارتباط مستقیم تاشکند با طالبان را رقم زد.

مقام های ازبکستان هدف این سفر را پایان دادن به جنگ در افغانستان خوانده بودند. اما به گفته منابع موثق در آسیای میانه، سفر وزیر خارجه ازبکستان در هماهنگی با آمریکا و به منظور بررسی راه های اجرای پروژه احداث خط لوله گاز ترکمنستان به پاکستان و هند بود. این پروژه بعدا بدلیل ادامه ناامنی‌ ها و حمایت طالبان از اسامه بن لادن، رهبر سابق القاعده، متوقف شد.

• افغانستان از ازبکستان برای ‘شیوه پذیرایی’ از هیات طالبان انتقاد کرد
• ازبکستان رهبران طالبان را ‘به تاشکند دعوت کرد’
• هیات طالبان با مقام‌های ازبکستان در تاشکند دیدار کرد

حق نشر عکسA.H.KAMILOV/INSTAGRAM

رابطه ازبکستان با طالبان در اواخر دهه نود وارد مرحله جدیدی شد. در آن زمان طالبان بخش اعظم خاک افغانستان از جمله ولایت های شمالی این کشور در مرز با آسیای میانه را در کنترل داشتند. چیزی که دولت ازبکستان را شدیدا نگران کرده بود، حضور گروه اسلام‌گرای “حرکت اسلامی ازبکستان” به رهبری طاهر یولداش و جمعه نمنگانی در نزدیکی مرز های این کشور بود. رهبری «حرکت اسلامی ازبکستان» از مخالفان سرسخت دولت اسلام کریم‌اوف بودند. آنها از حمایت طالبان برخوردار بودند و با ایجاد پایگاه در مناطق شمالی افغانستان، علنا ازبکستان و دیگر کشور های آسیای میانه را تهدید می‌کردند.

ازبکستان امیدوار بود که با استفاده از روابطش با طالبان، بتواند مانع رخنه شورشیان ازبک به آسیای میانه شود. تلاشی که موفق نبود و جنگجویان “حرکت اسلامی ازبکستان”، به اهدافی در نقاط مختلف ازبکستان از جمله تاشکند، پایتخت، حمله کردند.

حق نشر عکسTALIBAN

تاشکند که “حرکت اسلامی ازبکستان” را بزرگترین تهدید امنیتی تلقی می کرد، در جستجوی فرصتی برای ریشه‌کن کردن این تهدید بود. این فرصت با تصمیم آمریکا برای حمله به افغانستان میسر شد. در اواخر سال ۲۰۰۱ و درست قبل از آغاز حملات آمریکا به افغانستان، برغم روابط سرد بین تاشکند و واشنگتن، ازبکستان پایگاه هوایی قرشی – خان آباد یا «کی‌تو» را در اختیار آمریکا گذاشت و به نظامیان آمریکایی اجازه داد تا از حریم هوایی ازبکستان برای انجام عملیات در افغانستان استفاده کنند.

حالا ۱۸ سال بعد از سرنگونی طالبان و کاهش تهدیدهای امنیتی از سوی “حرکت اسلامی ازبکستان”، روابط تاشکند و طالبان از سرگرفته شده است. این رابطه این بار نه به هدف امنیتی، بلکه بیشتر به منظور نیازمندی‌های اقتصادی ازبکستان در حال گسترش است.

ازبکستان تا سه سال پیش کشوری با فضای سیاسی به شدت بسته بود. اما بعد از درگذشت اسلام کریم‌اوف و روی کار آمدن شوکت میرضیایف، این کشور با احیای روابطش با جهان خارج در حال باز شدن برای سرمایه‌گذاری خارجی است. ازبکستان به آبهای آزاد راه ندارد و یکی از مسیر هایی که برای توسعه تجارت به جنوب آسیا و دیگر نقاط جهان نیاز دارد، مسیر افغانستان است. اما برای رسیدن به این هدف، ازبکستان به یک افغانستان باثبات و امن نیاز دارد. به همین دلیل تاشکند با استفاده از روابط دیرینه‌اش با طالبان در تلاش است تا به روند صلح در افغانستان سرعت ببخشد.