«دولت کیپتان» فیلمی نینگ سرگذشتی(1)

«دولت کیپتان» فیلمی نینگ سرگذشتی(1)
(سیدحیدرقریشی) دیگن آدم!
رحمتلی حاجی سید محمدصالح اوغیلی سیدحیدرقریشی اوزی امامصاحب قیشلاغیده توغیلگنی باعث ،اوندن چمه سی نیچه ییل آلدین اوزی یشه گن انه شوییرده فاجعه لی بیرواقعه صادربولیب اوتگنی اوچون«دولت کیپتان»واقعه سی اونینگ روحیاتیگه چوقورتاثیرات قالدیردی.اوشبوتاثیرات باعث،کیچیک یاشدن باشله ب اونینگ وجودینی جنایتچی مستبدفاشیستک توزوم گه قَرشی نفرت تولدیردی.او،باله لیکدن شوتویغوبیلن یشه دی.اوزخلق وایلیگه نسبتاً بونده ی یوکسک جنایت صادربولگنیدن چوقورقیغوریب،اوشبونفرت اونینگ تامیرلری وآنگیده سینگیب کیتدی.او،اوزاق ییللرشعرویازووچیلیک بیلن شغلله ندی. اونینگ ایجادی اثرلری ییللربویی ستوری(فاریاب) جریده سی صحیفه لری آرقه لی ترقه لدی.شوکبی اوحکایه نویسلیک ویازووچیلیک بیلن شغلله نیب،بویولده کته تجربه وشهرت قازانگن ایدی. اولکه مقیاسیده اویازگن حکایه لراولکه میزنینگ تانیقلی تمثیلچی ودراماتورلرجمله دن استادرفیق صادق،ف.عبادی،حبیبه عسکرزاده،زرغونه آرام،وکیل نیک بین، عزیرالله هدف وباشقه لر واسطه سیده،صحنه لرده اجرا اِیتیلیب همده رادیوسی تولقین لریدن ترقه لرایدی. اونینگ شوقطارده یازگن مشهورحکایه لریدن بیری هم«ملامحمدجان وعایشه»حکایه سی دیرکه 1355ییلیدن کیین قَیته-قَیته اَوغانستان رادیوسی تولقینلریدن ترقه لگن. اوسردارداوودخان حاکمیتی نینگ سونگگی ییللریده،هرات ولایتیده گی نظامی لوازمدن استعفاگه چیققندن سونگ کابل شهریده قَیتیب، فلم وسناریونویسلیککه چوقورعلاقه سی باعث 1357ییلی «اپارسین فلم»ناملی فلم سازلیک کمپنی سی نینگ قوردی.
او،تیزلیکده اولکه مقیاسیده فلمسازلیک ودراماتورلیک ساحه سیده کَته مَلکه ومهارتگه ایگه تانبقلی سیمالرنینگ اوزتیوره گیده توپله دی.انه شوییللراولکه ده سینماوفلم سازلیک صنعتی ترقیات همده رواج ورونقی اوچون قوله ی زمینه لریره تیلیب،اوشبودَوره ده،کوندن-کونگه اوشبوزمانوی صنعاگه عایدینگی-ینگی یوتوقلرقولگه کیریتیلرایدی.انه شوییللرده اَوغانستانده سینماوفلمسازلیک صنعتی کوندن- کونگه ینگی هنری اثرلریره ترایدی. اوشبوییللرده سینماصنعتی بوییچه توزه تیلگن هنری فلم لرقطاریده:555نچی اوی(خانه 555)،قینغیرکونلر(روزهای دشوار)،رابعه بیلن بکتاش،آنه نینگ اوگیتی(اندرزمادر)وباشقه لردن آت توتیش ممکن.شوییللرده دولت رسمی تشکیلاتیده موجود«افغان فلم»تشکیلاتیدن آرتیق بیرخیل اوزه ل(خصوصی)فلمسازلیک کمپنی لرهم قوریلیب، فعالیتگه باشله گن ایدیلر.
رحمتلی سیدحیدرقریشی اوشبوییللرده،اولکه باش کینتی ده،بوساحه ده ییترلی بیلیم وتجربه آرتتیرگن فن اهلی بیلن کوچ تله شیس همده بوساحه ده اوزقابلیتی نی نمایشگه قوییش اوچون،میدانگه کیردی.او،دستله ب «اپارسین فلم »کمپنی سی نینگ اوزی نینگ میمنه لیک دوست واورتاقلری جمله دن حاجی پیغمبرقل توغاچی وباشقه بای-بدولت دوستلری مالی باردمیده قوردی. اولکه سطحیده کوندن-کونگه صادربولیب تورگن قطار سیاسی اوزگریشلرباعث اوشبوکمپنی تیزلیکده هنری فعالیت آلغه الیب بارالمه دی شوباعث هم اولکه نینگ عمومی خوفسیزلیک وضعیتی بوزیلگنی،بوساحه ده سلبی تاثیرات کورستدی.
رحمتلی سیدحیدرقریشی 1357-1358ییللری،اوزی نینگ «دولت کیپتان»فلمنامه سینی یازیب اونینگ رسمی صورتده فلمبردارلیگینی باشله دی.بوفلم نینگ تیزلیکده شوتینگلری فلمبردارلیک بولیب تخمین بیرییل اره سیده تخنیکی ایشلری توگه دی.اوشبوفلم نینگ پرسوناژلری قوییده گیلردن عبارت ایدی: محمدهاشم زارع(دولت کیپتان رولیده) محمدجان گورن،سلیمان علم(مکناتن رولیده)،وکیل نیک بین،انجنیرعبدالله عزیزی،طره بازخان،عزیزالله هدف؛شونینگدیک عیال لردن اوشبوفلم گه فعال حصه قوشگن تانیقلی دراماتورلرقطاریده خانم ماری،خانم هنگامه ،خانم عاقله،مریم بهارلردن آت توتیش ممکن.
«غارتگران»گه آلماشگن«دولت کیپتان»فلمی
دولت کیپتان ایپاسی،سونگگی بیرعصراَره سیده؛ اولکه ده حاکم مسلط فاشیستیک توزومگه قَرشی اَوغانستانده گی اوزبیک خلقی تاریخیده کتّه تاثیرات قالدیرگن سیاسی-تاریخی واقعه لردن سَنه لردی.اوشبوواقعه 19نچی عصرنینگ آخری و 20نچی میلادی عصرنینگ باشلریده(شمسی هجری 13عصرنینگ آخری و14نچی عصرنینگ باشلری)میمنه شهریده صادربولیب؛نتیجه ده دولت کیپتان نینگ،محلی دولت عملدارلری تمانیدن فاجعه لی اولیمی بیلن اوزیکونیگه ییته دی.دولت کیپتان حرکتی درحقیقت اوشه دَورده،اَوغانستانده استقامت قیلووچی اوزبیک خلقی نینگ،مستبددولتگه قَرشی یولگه تشله نگن اینگ-بویوک سیاسی- حربی حرکتلریدن بولیب شوباعث هم بونظامی حرکت دهشتلی طرزده مرکزی ومحلی دولت عملدارلری تمانیدن یینچیلدی .
سیدحیدرقریشی 1312ییلی،میمنه شهریگه قره شلی امامصاحب قیشلاغیده توغیلدی.او،انه شوواقعه یوزبیرگن کوچه-کویلرده اونیب- اوسدی یوباله لیک وایسبورونلیک ییللری نینگ اوتکزدی.شوپیتلرمیمنه محیطیده دولت کپیتان ایپاسی،همده قوشیقلری آغیزدن-آغیزگه وسینه دن-سینه گه روایت اِیتیلردی.شوباعث هم اوشبوواقعه اونینگ روحیاتیگه کتَه ایزقالدیریب حتاکه اونینگ حیات دایره سی نینگ قَمره ب آلدی.دولت کیپتان حربی حرکتی نینگ وحشیلرچه یینچیلیب؛اونینگ نامردانه اولدیریلیشی،سیدحیدرقریشی وجودوکونگلینی نینگ مسلط فاشیستیک توزومگه قَرشی نفرتدن تولدیردی.اوشبوحسیات نینگ ایزچیل تاثیراتی آستیده او،انه شوفاجعه نینگ بدیعی ادبیاتیده انعکاس ایتدیریش اوچون زمان نی پایله شه رایدی.انیق معلوماتلرگه اساساًاو1357ییلگچه اوشبوواقعه نینگ روایتلری اساسیده«سناریو»سینی تیارلب،شوییلدن کیین فلمسازلیک کمپنی قوریش بیلن،اوشبوواقعه نینگ هنری فلم تیارلشده اوریندی.
(ایزی بار)