یازوچی: پروفیسور سید عبدالحکیم شرعی جوزجانی
سرپلده پارلمان انتخاباتی نینگ ایکنچی دوره سی
2– قسم
7نچی و 8نچی دوره دن کیین، سرپل نینگ پارلمان وکالتی کوپ ییللر سرورخان ناقل نینگ اوغلی کمال الدین اسحاقزی انحصاریده ایدی. هر دوره ده او هیچ قنداق رقیب سیز بیر نمایشی انتخابات بیلن سرپل اهالیسی نینگ وکیلی ایتیب ولسی جرگه گه جونه تیلردی. معاش آلیب کابلده یششدن بشقه ایشی یوق ایدی.
1343ییل سردار داوود صدارتدن توشیب، اورنیگه پادشاه نینگ عایله سیدن بولمگن، بیر کیشی دوکتور محمد یوسف افغانستان باش وزیری ایتیب تعیینلنگندن کیین، 1343 ییل میزان آییده چیقریلگن ظاهر شاه نینگ ینگی اساسی قانونیده بیر قتار ایرکینلیکلر و سیاسی حزبلر قانونگه موافق تشکیل ایتیلیشی وعده بیریلگن ایدی، لیکن هیچ قچان سیاسی پرتیه لر قانونیکه قول قوییلمدی و قانون اساسیده بیران بیر سیاسی حزب شکللنمدی. یاشیرین شکلده ینگی فضادن فایده لنیب تشکیل ایتیلگن ایریم حزبلرهم یریم مخفی و یریم آچیق شکلده فعالیت آلیب بارردی.
شو شرایطده 1343ییل 11 جدی (1 جنوری 1965) بیرینچی قورولتای(کنگرهٔ مؤسس) افغانستان خلق دموکراتیک حزبیگه اساس سالیب، اونینگ اساسنامه و برنامه سی نینگ اساسی یونلیشلرینی بیلگیلب بیردی. افغانستان تورکلریدن مرحوم طاهر بدخشی (بدخشاندن)، مرحوم شهرالله شهپر(آقچه دن)، انجنیر خالیار (فاریاب دن) و مین (سرپلدن) قورولتایگه اشتراک ایتگن ایدیک. بدخشی کنگره منشی سی و مین کنگره رئیسی نینگ معاونی صفتیده تعیینلنگن ایدیم.
اوشه ییل انتخابات قانونیگه موافق سرپل اهالیسی ایستگی گه کوره مین هم اوزیمنی پارلمان وکالتی گه کاندید قیلدیم. ینگی حزب رهبرلری و کدرلریدن بشقه نیچه کیشی کاندید قیلگن ایدی. کابلدن ببرک کارمل و داکتر اناهیتا، مقردن نورمحمد تره کی، قندهاردن نور احمد پنجوایی و ..
کیینراق سرپلدن بشقه اوچ کیشی – حاجی امان الله چارباغدن، یوسف بای اوغلی حاجی قادرالقانی خانه دن ومیرزا محمد نعیم بلوچخانه دن، کاندیدلیک اوچون درخواست بیریب، ریجستر بولدیلر.
1344 ییل سرپل حاکمی، ینگی صدر اعظم بولگن داکتر یوسف نینگ جینی احسان آتلیک بیر کیشی ایدی. اوخانلر بیلن کیلیشیب، اولرنینگ خدمتیده تورگن ایدی.
سناتورلیک سیلاویده رحمتلی مولوی عبدالحکیم حفیظی ولایت مقیاسیده کوپ رأی آلیب شبرغان ولایتی سناتوری صفتیده موفق بولگنی سرپللیکلرگه دل توققی بولیب، شورا انتخاباتیده هم موفق بولیشلریگه ایشانردیلر، نیگه که سرپللیکلر بیرلشیب انتخاباتنی یوتیشگه عزم قیلگن ایدیلر. خانلر 20% (20 فیصد) گه چه هم رای آلیشلری ممکن ایمس ایدی، سببی شو که اولر بوغایی دهقانلرینی اولدیریب، نیمجان جسدلرینی الاوگه تشلب کویدیرگنیدن هنوز کوپ مدت اوتمگن و سرپل اهالیسی بو فاجعه نی اونوتمگن ایدی.
انتخابات کمپاینی:
ــــــــــــــــــــــــــــ
سرپل نینگ کوزگه کورینگن شخصیتلریدن بیری یقین دوست و مصلحتچیم رحمتلی عبد الستار گلشنی تشبثی بیلن عالملر، آق سقاللر و شهر متنفذلری اشتراکیده بیر ییغیلیش اوتکزیب، انتخابات اوچون کمپاین آلیب باریش و کیرکلی خراجاتلرنی تامینلش بوییچه چاره تدبیرلر کوریلدی. سرپل لیکلردن خرابه لیک رحمتلی ملا کریم، مرحوم محمد امین مخدومُ مرحوم ملا عبد الخالق، مرحوم حاجی بهرام اوغلی حاجی سید محمد، قورغان تیپه لیک مرحوم عبدالصمد، مشهور صیادلیک عیار – رحمتلی تاغه مردان نینگ مریدلری بولگن برچه خراباتیلر و بشقه کوپ روشنفکر ییگیتلربیزلر بیلن همکارلیک قیلیب تورردی.
ایریم دوستلر بیلن شهر گذرلری، مسجدلر و قشلاقلرگه باریب اهالی بیلن ملاقات اوتکزه باشله دیک، شورانینگ اهمیتی و اونده مردم نینگ ایشانرلی نماینده سی بولیشی ضرورلیگی باره سیده صحبت قیلیب، دولت نینگ فاشیستی ماهیتی و اونینگ تبعیض و ملی ستمگه اساسلنگن سیاستی اطرافیده گپیردیک و مهم مسُله لر بوییچه قوییده گیدیک توشونتیریشلر آلیب باردیک: خانلر عایله سی دولت نینگ ایشانگن نوکرلری صفتیده، اهالی نینگ سرنوشتی بیلن اوینیدی دیب ایضاحله دیک و بولرنینگ همه سینی کوپینچه آدملرنینگ اوزی کورگن مثاللر بیلن کورسه تیب بیردیک. مثلا اسحاقزی خانلری تمانیدن شهر و قشلاقلرده اهالی اوستیگه قیلینگن جبر و ستملر، ملک و جایلرینی تارتیب آلینیشی، بوغایی دهقانلری نینگ وحشیانه اولدیریلیب اوتگه تشله نیشی فاجعه سی، محمد گل مومند اوتکزگن عدالتسیزلیکلر، اوزبیکلردن قالگن علمی ادبی کتابلرنی کویدیریب نابود قیلیشی و مستحکم تاریخی قورغانلر جمله دن میمنه، شبرغان قورغانلری و سرپل نینگ کتته تاریخی بالاحصارینی خلق نینگ کوزی آلدیده بوزدیریب ییر بیله یکسان قیلگنی و شوکبیلر باره سیده توشونرلرلی صحبتلر قیلیندی.
مونداق ظلملر و حقسیزلیکلر نینگ آلدینی آلیش اوچون خلقیمیزنینگ بیرلشیب اتحاد و اتفاق بولیشی ضرورلیگی منطقی دلیللر بیلن اثباتلب بیریلدی و تاکیدلندی که حاضرچه بو یولگه اوتیش نینگ بیرینچی قدمی شوراگه اهالی نینگ اوزی آزادلیک بیلن انتخاب قیلگن وکیلینی یوباریشدر. شوراده بیر روشنفکر، صادق و مردم نینگ مشکلاتینی بیله دیگن وطنپرست وکیل باشقه وطن سیور وکیللر بیلن هم آواز بولیب، اولوس نینگ مشکلاتینی حل قلیش اوچون مبارزه قیلیشی کتته نتیجه لرگه آلیب باره دی. مثلا شورانینگ ییتتینچی دوره سی نینگ وطن سیوروکیللری بیرلشیب ملتگه کوپ خدمتلر قیلگن ایدیلر، جمله دن مملکتده جاری بولگن«بیگار» یعنی آدملرنی مجبوری شکلده پول بیرمسدن تیکین گه ایشله تیش قانونینی بیکار قیلگن ایدیلر. اولر جمله سیده سرپل نینگ فدایی وکیلی مرحوم محمد قاسم قاضی زاده هم بار ایدی.
اهالیگه توضیح بیریلدی که نیمه اوچون اوزبیکلر و تورکمنلر نینگ تیللریگه مطبوعات و رادیوده نشرات حقی بیریلمیدی و روشنفکرلری حکومت نینگ مهم اداره لریده قبول قیلینمیدی، نیمه اوچون اولادلریمیز آنه تیلیده مکتب اوقیشگه حقلی ایمسلر؟ صحبتلر جریانیده شونگه اوخشه گن کوپ سواللرگه جواب بیریلیب، موکللرنینگ قناعتی حاصل قیلینردی.
البته سرپل اهالیسی نینگ دقتینی تارتیب کیله دیگن بو کبی صحبتلر، خانلرگه هم، حکومت اداره لریگه هم یاقمس ایدی. اولر بیر قتار نوکرلری آرقه لی مین و صفداشلریمگه قرشی پرو پاگند نی یولگه تشلب، کابلدن کیلگن خانلرنینگ بیر اوگی اوغلی نینگ دوا فروشلیک دکانیده مینی مسموم قیلیش بوییچه هم کیلیشگن ایکنلر. بعضی بیر موضوعدن خبرتاپگن کیشیلر مینگه ینه شو دواخانه گه باریب بیران داری آلمنگ و ایشانمگن آدملر قولیدن بیران شربت و ایچیملیک ایشمنگ دیب، توصیه قیلردیلر.
انتخابات کمپاینی کون ساین اوز تاثیرینی کورسه تیب باریب، سرپللیکلرنی اتفاق و اتحادگه تشویق قیلگنی، خان و حکومت اربابلری نینگ جهلینی چیقردی. شو سببلی اولر بیر حیله اویلب تاپدیلر.
عسکرلیک که جلب: ـــــــــــــــــــــــــــــ
اوشنده سرپل، شبرغان ولایتی نینگ بیر ولسواللیگی ایدی. والی اورنیده مرستیال یعنی اونینگ اورینباسری وظیفه بجرردی. بیر کونی او مینی شبرغانگه تیله تیب، گویا که خیرخواهلیک بیلن: شرعی جنابلری، اخلاقا سیزنی بیر گپدن خبر قیلیشنی ضرور دیب تاپدیم. انتخابات صندوقی قوییلگن کونی سیزنی عسکرلیککه جلب ایتیش اوچون کیلگن مکتوب اساسیده صندوقینگیزنی کوتریب، اوزیزنی خدمتگه یوبارماقچیلر، اگر امکانی بولسه چاره سینی کورینگ – دیدی.
1341 ییل شبرغان ولایتی مکلفیت مدیرلیگیدن آلینگن 46 نمره لی معافیت خطیم هم اونده مهر باسیلمگنی بهانه سی بیلن قبول قیلینمدی. بو خطنی مدافعه وزیرلیگیدن آلیش کیرک ایکن.
مرستیال نینگ آتی غوث الدین خان یا که غلام غوث ایدی. مین اونگه شرعیات فاکولته سی فارغ التحصیللری عالم جامع دینی صفتیده قانونگه موافق عسکرلیک خدمتیدن معاف قیلینگن دیسم هم، او مینگه قرب هر حالده بیر رسمی سند کیرک بوله دی دیب تاکیدله دی. مین مزار شریفده مولوی خسته نی آپپاق سقالی بیلن عسکرلیک که جلب قیگنلیکلرینی ایسلب، مسآله جدی ایکن لیگینی بیلیب آلدیم و اونگه رحمت دیب، سرپلگه قیتدیم و بو باره ده چاره کوریش مقصدیده یاش اولوغلرمصلحتی اساسیده کابلگه باردیم.
اوشنده حزب پرچه لنگن ایمس ایدی. بوباره ده ببرک کارمل مینگه یاردم بیردی. او مینی علومیلر عایله سیدن بولگن مدافعه وزیرلیگیده عمومی مکفیت مدیریگه معرفی قیلدی. تعجب شو که کمال الدین اسحاقزی اونیگ سینگلیسی بیلن اویله نییب، علومیلر نینگ یزنه سی بولگن ایکن. بو مینی تشویشگه سالدی. شونداق بولسه هم او مینگه حرمت کورسه تیب دیدی: کمال الدین مینینگ سینگلیمگه اویلنگن بولسه هم، مین اوندن نفرتلنه من. او جوده یمان آدم. خداسینی اونگه قرشی موفق قیلسین دیب ایریم سندلرنی آلیب کیلیشیم نی سوره دی. مین شرعیات فاکولته سیدن اوقیلگن شرعی علملر تصدیغینی آلیب کیلدیم. او قانونگه موافق مینگه رسماعسکرلیکدن معافیت خطی تیارلب مهر قیلیب بیردی.
انتخابات جریانی: ــــــــــــــــــــــــ
هر حالده بیلگیلنگن کون ایرته لب سرپل بلدیه سی (شاروالیسی) محوطه سیده حاکم، قاضی، قومندان و بشقه حکومت مامورلری نظارتی آستیده بیشته کاندید اوچون مهر باسیلیب قفللنگن و کاندیدلرنینگ امضاسی بیلن تصدیقلنگن بیشته رای تشلش صندوقی بیراطاق ایچیده قوییلیب، سیلاو باشلندی. هر بیر صندوق یوزیگه کاندید نینگ عکسی و اوزی اوچون بیلگی لگن سمبولی قوییلگن ایدی. آدملر بیرین کیتین برماقلرینی بویب اوشه تامگه کیریب رای کارتینی صدوققه تشلب چیقردی.
تقلب اولدن معلوم ایدی. آواز بیرووچیلر لیستلریده نمره قوییلمگن ایدی، نیچه کیشی آواز بیرگنینی بیلیب بولمسدی. قومندان بویروغیگه کوره پولیسلرمیدان اطرافیده توپلنگن اهالینی تیاقلربیلن اوریب ارقه گه سورگنده، ترتیبسیزلیک یوز بیرردی. همه اوشه تمانگه مصروف بولیب تورگنده، قاضی تیارلنگن جدول لرنی، رأی بیرگنلر لیستیگه قوشیب قویردی. آتلر یانیده نمره قوییلمگنی اوچون جدوللرنی اجره تیب بولمسدی.
میدان نینگ ایکی تمانیده تورگن آدملرگه بیریلگن اذیت و آزار، اولرنی پولیسلرگه قرشی تحریک قیلدی. پولیسلرو اولر آره سیده توقنشوولر بولیب، کوپ کیشیلر ضرب و شتم آستیگه قالدی. اصلی شبرغان ناقللریدن بولگن چماقدارلردن بیری نَوچه و بویی بلند جزا کاتبی… زی نینگ کرتیسی آرقه تماندن ایککی گه بولیب ایرتیلدی. اونی صورتگه توشیرگن ایدیم. مرحوم ملا خالق، قورغان تیپه لیک عبد الصمد، حاجی عبدالرزاق و بشقه کوپ کیشیلر ایاق آستی بولیب جبرکورگن ایدیلر. بو وحشیانه صحنه لردن کوپ عکسلر آلگن ایدیم. افسوس که هنوزگه چه تاپالگنیم یوق. اولردن ایکی ته بارینی قویدیم.
اذیت و آزار حددن اوتگندن کیین بیزاوچ کاندید – حاجی امان الله، حاجی قادر و مین، سرپل وسلوالی، قاضی سی و امنیه قومندانیگه قرشی توریب پروتست بیردیک، سیزلر قانوننی آیاق آستی قیلیب آچیقدن آچیق تقلب و خیانت قیله سیزلردیب قتتیق اعتراض بیلدیردیک و پارلمان انتخاباتیده قانوننی ایاغ آستی قیلیش ملت و وطنگه خیانت حسابلنه دی دیدیک. اولرنینگ اچچیغی کیلیب، بیزلر امنیتنی سقلشگه مجبورمیز دیب جواب قیترردی.
قانونده کاندیدلرانتخابات جریانینی یقیندن توریب نظارت قیلیشگه حقلی دیب یازیلگن بولسه هم، اولرعلنا قانونگه خلاف بیزلرنی سیلاو پروسیجریگه یقینلشگنی قویمسدی.
زوروانلیک نینگ سببلری: ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
بو زوروانلیک نینگ اوچته سببی بارایدی:
بیرینچیدن، ظاهرشاه دولتی انتخابات پروسه سیدن فایده لنیب اوزبیک و تورکمنلرنینگ بیلینی سیندیریش مقصدیده اولرگه اوز وکیللرینی آزادانه سیلش اوچون امکانیت بیرمی، ایشانچ و اعتماد بنفس لرینی نابود قیلماقچی ایدی،
ایکنچیدن، سرپل حاکمی احسان، تازه حکومت تیپه سیگه کوتریلگن داکتر یوسف صدر اعظم نینگ جِینی ایدی، شو سببلی هیچکیمدن قورقمسدن ایستگن ایشینی قیلرد ی،
اوچنچیدن، کمال الدین اسحاقزی علومیلر عایله سی نینگ کویاوی و ظاهرشاه نینگ قیزی بلقیس و اونینگ ایری سردار ولی نینگ قاوورچاق نماینده سی صفتیده سرپلده ناقلین قبیله سی نماینده سی ایتیب تعیینلنگن ایدی.
شو سببدن انتخابات جریانی، قبیلوی تبعیض و ملی ستم نینگ علنی کورینیشی بولیب، اونده قانون و انسانیتگه حرمت کوزگه تشلنمس ایدی.
2- قسم توگه دی.
دوامی بار.
