یازووچی: شرعی جوزجانی
…………………………..
اوزبیکستان دولتی کتته
ــــــــــــــــــــــــــــــــ
سیاسی و اقتصادی یوتوقلرگه ایریشماقده
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
اوزبیکستان جغرافی جهتدن نهایت مهم و ستراتیژیک اهمیت گه ایگه بیرمنطقه ده جایلشگنی سببلی عصرلر دوامیده تورکستان بیشیگی، بویوک امپیریه لرمرکزی و بویوک ایپک یولی کوپریگی صفتیده شرق و غرب مملکتلرینی بیر – بیریگه باغلب تورگن. حاضرهم 21نچی عصر باشلریده سیاسی – نظامی و هم اقتصادی – مدنی نقطهٔ نظردن انکار ایتیب بولمیدیگن کتته ستراتیژيک اهمیت گه ایگه.
اوزبیکستان اورته آسیانینگ قلبی حسابلنه دی، منطقه ده تینچلیک و تینچسیزلیک شریانلری(تامیرلری)اوندن اوته دی. شونینگ اوچون مستقللیکدن کیین یاووز مقصدلرنی کوزلگن کیمسه لر بو اولکه ده تینچلیکنی بوزیش اوچون برچه امکانیتلردن فایده لنیب کیلدیلر، لیکن اوزبیکستان جسور خلقی و دولتی بو ایستکلرنی پوچگه چیقریب، اولکه ده تینچلیکنی سقلب قالیش بیلن بیرگه، بوتون منطقه ده آسایشته لیکنی مستحکملش اوچون شرایط یره تیب بیردی.
مستقللیک اعلان قیلینگندن کیین، اوزبیکستان دولتی بیرینچی پریزیدنت کریموف رهبرلیگیده باش وزیر میر ضیایف همکارلیگی بیلن اوزبیکستان و اورته آسیا منطقه سیده برقرارلیکنی اسرش بیلن بیرگه، بوزغونچیلیک حرکتلری یاییلیشی آلدینی آلیشده تاریخی رول اوینه دی.
2016 ییل شوکت میر ضیایف اوزبیکستان دولتی پریزیدنتی ایتیب سیلنگنی کتته اهمیتگه ایگه بیر واقعه بولدی. نتیجه ده دولت نینگ ایچکی و تشقی سیاستیده زمان طلبی گه جواب بیره دیگن کتته اوزگریشلر یوز بیره باشله دی. جمله دن افغانستان و اوزبیکستان دوستانه مناسبتلری ینگی باسقیچگه کوتریلدی. مملکت اقتصادیاتی بوییچه جهانی گلوبل لشوو جریانیدن کیلیب چیققن شرایطگه موافق، کیرکلی ریفورمه لر اوتکزیش کون دستوریده قوییلدی، فقرالرحیاتی سویه سینی کوتریش، ولوته المشووینی ایرکینلشتیریش، توریزم صنعتینی رواجلنتیریش مقصدیده ویزه آلیش شرطلرینی یینگیل لشتریش و باشقه کوپ ساحه لرده مهم اوزگریشلرعملگه آشیریلدی.
2017 ییلی اعلان قیلینگن و حاضر گه چه دوام ایتیب کیله یاتگن «خلق بیلن ملاقات و انسان منفعتلری ییلی» شعاری اساسیده جدیت بیلن ایش آلیب باریش، فقرالرحیاتیده ییغیلیب قالگن کوپ معمالرنی ییچیب بیریش اوچون امکان یره تیب بیردی و خلقنی دولت بیلن یقینلشتیردی.
مین اوزیم اوتگن ییل قبول قیلنگن ریجه اساسیده پروفیسور حلیم بای بابایف وعدلیه وزیرلیگیده «فخریلر کینگاشی» رئیسی ایر محمد شیرمتوف بیلن اولرنینگ التماسیگه کوره افراسیاب تیز یورر پایزی آرقه لی بیر هفته لیک مدت دوامیده بخارا، نوایی و سمرقند ولایتلریگه سفر قیلیب مذکور ولایتلر اونیویرستیتلری و ایریم عالی اوقو یورتلری استاذ لری و ستودینتلری بیلن ملاقاتده بولدیک، اوشبو شعار مضمون و ماهیتی حقیده صحبتلر اوتکزیش بیلن، اونینگ عملی اهمیتی توغریسیده معلومات بیریب، طلبه لر سوال لریگه جواب بیرگن ایدیک. اوشنده یاشلر بیر ینگی و عالی روحیه بیلن صحبتلرگه قتنه شیب، تعلیم پرابلیمه لری و مملکت حیاتیگه تیگیشلی ایریم معمالرنی آچیق آیدین اورته گه تشلب فکر بیلدیریشلری، ینگی بیر دور باشلنگنیدن دلالت بیرردی.
پریزیدنت شوکت میرضیایف تاماندن باشلنگن چوقور اجتماعی، اقتصادی و سیاسی اصلاحاتلر اوزبیکستان خلقی تامانیدن کمال ممنونیت بیلن قبول قیلینیب، خلق ارا مقیاسده اوز انعکاسینی تاپماقده.
دولت نینگ یوکسک اورینلریدن باشلب، اینگ قویی اداره لریگه چه آلیب باریلگن اصلاحاتلر، اولکه مقیاسیده ییغیلیب قالگن کوپ معمالرنی ییچیب حل قیلیشگه یاردم بیردی. اجرا، قانون و سود حاکمیتلری اورته سیده همکارلیک و اویغونلیکنی کوچیتیریش مقصدیده قانونچیلیک بوییچه هم کیرکلی اصلاحاتلر عملگه آشیریلدی و برچه دولت خادملری اهالی گه قانون طلبلریگه موافق خدمت قیلیشلری قطعیت بیلن طلب قیلیندی و اولرنینگ فعالیتلرینی کنترول قیلیش نظارت سیستیمه سی اورنه تیلدی.
تاشکینت شهری و ولایتیده زمانوی یوللر، اوچ قبتلی کوپریکلر قوریش، ییر یوزی متروسینی بنیاد ایتیش، مستحق کیشیلرگه اوی جای تییارلب بیریش، اینیقسه«تاشکینت سیتی» زمانوی کتته لایحه سی ایشینی باشلش و باشقه اونلب حیاتی پروژه لرنینگ تطبیق ایتیلیشی، اولکه نی کوتیلمگن بیر ترقیات ساری یوللیدی.
سودا- ساتیق بیلن شغللنووچیلرگه یاردم بیریش و سرمایه یاتقیزیش پروسیجرینی یینگیللشتیرش، ویزه و سالیق معمالرینی حل قیلیشگه قره تیلگن تدبیرلر، چیت ایلدن کتته سرمایه لرآقیب کیلیشی اوچون مناسب زمین یره تیب بیردی.
اوزبیکستان تشقی سیاستی دولت کنستیتوتسیه سی نینگ 17 ماده سیده انیقلب بیریلگن. مذکورسیاستنی ایجادی شکلده عملگه آشیریش بوییچه شوکت میرضیایف اوز کنسیپسیه سینی یرتدی. اونینگ اساسی یونلیش لریدن بیری منطقه ده گی دولتلر بیلن دوستانه مناسبتلرنی کوچیتیریش و رواجلنتیریش، منطقه ده تینچلیکنی سقلش مسئله سی دیب قبول قیلینگن. شونظریه اساسیده افغانستان بیلن دوستانه مناسبتلر رواجلنیب و تورلی ساحه لرده همکارلیک کوچه یب بارماقده.
افغانستانده اوزبیک تیلینی اوقیتیش بوییچه عالی سویه لی کدرلر تربیه لش اوچون شو ییل نینگ 21 جنوری کونی 100 ته محصلنی پریزیدنت شوکت میرضیایف تشبثی بیلن ترمذده تشکیل ایتیلگن و افغانستان فقرالرینی اوقیتیشگه مولجل لنگن عالی اوقوو یورتیده قبول قیلیش، ایکی مملکت آره سیده هوا یوللرینی آچیش و مزار شریف دن هرات گه چه تارتیله دیگن تیمیر یول پروٰژه سینی عملگه آشیریش بوییچه کیلیشوو، افغانستان دولتی بیلن امضالنگن 20 دن آرتیق یقین همکارلیک حجتلری و بشقه بیرقتار کیلیشوولر اوشبوسیاست نینگ ثمره سیدیر.
افغانستان حدودیده حاضرگه چه بیرارته اتوموبیل ییغووچی کارخانه آچیلمه‌گن. اۉزبېکستان اېسه بو دولتده GM اوزبېکستان ایشلب چیقرووچی اتوموبیللرینی ییغووچی (مونتاژ) کارخانه سینی تشکیل اېتیشی رېجه‌سی بارلیگینی بیلدیرد
اگر ایکّی دولت نینگ بو یۉنلیشده‌گی همکارلیگی ثمره لی حل بۉلسه، اۉزبېکستان بیرینچیلردن بۉلیب افغانستان حدودیده بونده‌ی ییریک کارخانه آچگن ایلک دولت بۉله‌دی.
شونی ایتیش جایزکی، اتوموبیل ییغووچی کارخانه بو مملکت اقتصادیاتیگه کتّه یاردم کۉرسه‌تیشی و عینِ حالده حدودده‌گی اېنگ ییریک معما بۉلگن ایشسیزلیک نینگ کمه ییشیگه ایجابي تأثیر کۉرسه تیشی، شبهه سیز.
بو باره‌ده ایکّی دولت پرزیدنتلری نینگ 2017- ییل دیسمبر آییده بۉلیب اۉتگن اوچره‌شوویده هم فکر بارگن اېدی.
مذکور اتوموبیل ییغیش کارخانه‌سی، اۉزبېکستان نینگ افغانستان حدودیده قوریشنی کۉزله‌گن یگانه کارخانه اېمس، بوندن تشقری، کیله جکده ایکّی دولت همکارلیگیده پخته نی قَیته ایشلاوچی قۉشمه تۉقیمه‌چیلیک کارخانه‌سینی آچیش لایحه‌سی هم توریبدی.
حاضرده بلخ ولایتی نینگ بو یۉنه لیشده‌گی انجنیري و کاممونیکه‌تسیان(ارتباطی) امکانیتلری اۉرگنیلماقده و اۉزارا مذاکره لر آلیب باریلماقده..
اۉزبېکستان پرزیدنتی شوکت میر ضیایف منطقوي همده خلقارا خوفسیزلیکنی تأمینلشده افغانستانده تینچلیک و برقرارلیک اۉرنه تیش نینگ ستراتېژیک اهمیتینی نظرده توتگن حالده، اېنگ یوقاری مرتبه لی منبرلردن توریب، جهان افکار عامه سی نینگ اعتبارینی افغانستان ماجراسینی حل قیلیش ضرورلیگیگه قرهتیب کیلماقده. خصوصاً، شوکت میرضياېف 2017 ییل نینگ سپتمبر آییده ب م ت باش اسامبلیه سی نینگ 72- ییغیلیشیده و باشقه کوپ ییغیلیشلرده افغانستان معماسینی تینچلیک یولی بیلن حل قیلیش ضرورلیگینی تاکیدلگن ایدی.
شوکت میر ضیایف تشبثی بیلن افغانستانده تینچلیک اورنه تیش بوییچه جاري ییل نینگ 26-27 مارچ کونلری تاشکېنت شهریده اۉتکزیلگن افغانستانده تینچلیک اورنه تیش بۉییچه خلقارا کنفرانس، برچه تینچلیک سیور دولتلر و جهان هم جمعیتی تاماندن قیزیقیش بیلن کوتیب آلینیب، جهان مقیاسیده اوزبیکستان پریزیدنتی شوکت میر ضیایف نینگ بیر تینچلیک سیور رهبر صفتیده اعتبارینی آشیردی و افغانستان خلقی تامانیدن ایجابی طرزده قبول قیلیندی.
تورکیه جمهوریتی بیلن دوستانه مناسبتلرنی کینگیتیریش مقصدیده کوپ سانلی شرطنامه لرگه قول قوییلیشی، هرایکی مملکت آره سیده باردی – کیلدینی ایرکینلشتیریش و اوزبیکستان تورکی دولتلر اقتصادی کینگاشیگه اعضا بولیشی، اولکه نی ینه هم رواجلنتیریش یولیده قوییلگن مهم قدملردن حسابلنه دی.
اورته آسیاده گی چیگره داش دولتلر بیلن دوستانه مناسبتلر مستحکمله نیب، ویزه معماسی حل قیلینیشی، تاجکستان گه پریزیدنت قیلگن سفر، کینگ ثمره لی و کتته توقلرگه بای ایدی. کوریاگه قیلینگن تاریخی سفر شونینگدیک چین خلق جمهوریتی بیلن امضالنگن شرطنامه لر، چیکسیز اقتصادی اهمیتگه ایگه بولیب، جوده کتته مقدارده سرمایه لر اولکه گه کیریتیلیب، یوکسک ترقیات یولینی باسیب اوتیشگه یاردم بیره دی.
اۉزبېکستان ریسپوبلیکه سی پریزیدنتی شوکت میرضيایف اقش پرزیدنتی دونا‌لد ترامپ دعوتیگه کوره رفیقه‌سی بیلن2018- ییل 15 می کونی ایلک رسمي تشریف بیلن واشینگتون گه قیلگن سفری، بیرتاریخی واقعه ایدی دیسک بوله دی.
آق اویده اۉزبېکستان جمهوریتی پرزیدنتی شوکت میرضيایف نی امریکا قۉشمه شتاتلری پرزیدنتی دونا‌لد ترامپ طنطنه لی روشده صمیمی کوتیب آلدی.
بولیب اوتگن ملاقاتلرده دولت رهبرلری دالضرب خلقارا و منطقوي معمالر یوزه سیدن فکر المشدیلر. منطقوي خوفسیزلیکنی تأمینلش، افغانستانده‌گی وضعیتنی برقرارلشتیریش، خلقارا تروریزم، اېکسترېمیزم و رادیکالیزمگه قرشی کوره‌ش مسأله لریگه علیحده اعتبار قره‌تیلدی.
دونا‌لد ترامپ اۉزبېکستان پرزیدنتی نینگ منطقوي یانده شووگه دایر تشبثینی قۉللب- قوّتلشی، اقتصادیات، جمله‌دن، افغانستان بیلن سودا علاقه‌لرینی رواجلنتیریشینی قید اېتدی.
اۉز نوبتیده شوکت میرضيایف اۉزبېکستان هیئتیگه کۉرسه‌تیلگن یوکسک احترام اوچون منّتدارلیک بیلدیردی.
«اۉزبېکستان و امریکا قۉشمه شتاتلری: ستراتېژیک شریکلیک ینگی دوری نینگ باشلنیشی» ناملی قۉشمه بیانات اۉز نامی و ماهیتی بیلن کۉپ نرسه‌نی انگله‌ته‌دی. تامانلر نینگ اوزاق کېله‌جککه مۉلجللنگن اینتیلیشلریدن دلالت بېره‌دی.
اوزبیکستان رهبری شوکت میر ضیایف مملکت نینگ تشقی سیاستی نینگ بنیادي پرینسیپ و کانسېپتو‌ل اساسلری اۉزگرمسدن قالیشینی علیحده تأکیدله‌دی.
کونی – کیچه ختای ریسپوبلیکه سی سینداو شهریده باشلنگن شانگهای همکارلیک تشکیلاتی رهبرلری ییغیلیشی، سیاسی و اقتصادی فورم صفتیده بو تشکیلات اعضالری اورته سیده سیاسی، اقتصادی، مدنی و گومانیتر هممکارلیکنی ایزچیل رواجلنتیریش و افغانستان معماسینی تینچ یول بیلن حل قیلیش اوچون یول آچیب بیرده دی. بو ساحه لرده اوزبیکستان اوز تینچ سیورلیک تشبثلری بیلن مهم و تحسینگه سزاوار رول اوینش امکانیتیگه ایگه.
خلاصه قیلیب ایته دیگن بولسک حاضر اوزبیکستان ریسپوبلیکه سی پریزیدنت شوکت میر ضیایف رهبرلیگیده، کتته یوتوقلرگه ایریشیب، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و مدنی ترقیات یولیدن پارلاق کیله جک تامان آلغه قدم تشله ماقده.
