لاتیندن اوگیریب نشرگه تییارلاوچی: یــبـــغـــو
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ایککی قوشنی مملکت اورته سیده گی دوستانه مناسبتلر ثمره سی حقیده مستند معلوماتلر
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
اۉزبــېــکــســتــان و افــغــانــســتــان:
******************************
قۉشمه کارخانه لر، تېمیر یۉل، الکتر- انرژی (برق) مسأله لریدن «افغانستان کوکا کولاسی» گه چه
*****************************************************************
اۉزبېکستان تامانیدن افغانستانگه «حیرتان» کۉپریگی آرقه‌لی، سَلکه‌م 50 واگون بوغدای و بیر یوک مو‌ترسیده کییم- کېچکلر یوباریلدی (بو باره ده سایتیمیزده معلومات بېرگن اېدیک).
افغانستان حدودیدهGM اوزبېکستان اتوموبیللری ییغیله‌دی.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
افغانستان حدودیده حاضرگه چه بیرارته اتوموبیل ییغووچی کارخانه آچیلمه‌گن. اۉزبېکستان اېسه بو دولتده GM اوزبېکستان ایشلب چیقرووچی اتوموبیللرینی ییغووچی کارخانه تشکیل اېتیشی رېجه‌سی بارلیگینی بیلدیردی.
رسميلر نینگ ایضاح بېریشیچه، عینِ پیتده بو باره‌ده مذاکره لر آلیب باریلماقده.
اگر ایکّی دولت نینگ عینِ یۉنلیشده‌گی همکارلیگی ثمره لی حل بۉلسه، اۉزبېکستان بیرینچیلردن بۉلیب افغانستان حدودیده بونده‌ی ییریک کارخانه آچگن ایلک دولت بۉله‌دی.
شونی ایتیش جایزکی، اتوموبیل ییغووچی کارخانه بو مملکت اقتصادیاتیگه کتّه یاردم کۉرسه‌تیشی و عینِ دَمده حدودده‌گی اېنگ ییریک معما بۉلگن ایشسیزلیک نینگ کمه ییشیگه ایجابي تأثیر کۉرسه تیشی، شبهه سیز.
بو باره‌ده ایکّی دولت پرزیدنتلری نینگ 2017- ییل دیسمبر آییده بۉلیب اۉتگن اوچره‌شوویده هم فکر بارگن اېدی.
مذکور اتوموبیل ییغیش کارخانه‌سی، اۉزبېکستان نینگ افغانستان حدودیده قوریشنی کۉزله‌گن یگانه کارخانه اېمس، بوندن تشقری، کیله جکده ایکّی دولت همکارلیگیده پخته نی قَیته ایشلاوچی قۉشمه تۉقیمه‌چیلیک کارخانه‌سینی آچیش لایحه‌سی هم توریبدی.
حاضرده بلخ ولایتی نینگ بو یۉنه لیشده‌گی انجنیري و کاممونیکه‌تسیان(ارتباطی) امکانیتلری اۉرگنیلماقده و اۉزارا مذاکره لر آلیب باریله یاتیر.
افغانستان بیلن اۉرنه تیله یاتگن اقتصادي علاقه اۉزبېکستانگه نیمه بېره‌دی؟ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
بو مملکت 40 ییلدن بویان ناتینچ و اقتصادي اینفره‌ستروکتوره‌سی(توزیلمه سی، آست قورمه سی) دېیرلی ایزگه قۉییلمگن دولت حسابلنه‌دی.
اۉزبېکستان اېسه بو قۉشنی قرداش مملکتگه نسبتاً آلیب باره یاتگن سیاستی، سعی حرکتلری، قۉشمه کارخانه لر آچیش رېجه لری، بو دولت نینگ اقتصادیاتینی تیکلشگه کۉمکلشیش، قاله وېرسه، منطقه ده تینچلیک و فراوانلیک نینگ تأمینلنیشیگه حصه قۉشیشنی کۉزله‌گن.
شونینگدېک، افغانستان اقتصادیاتی تیکلنسه، دولتده تینچلیک حکم سورسه «ترمز — حیرتان — مزار شریف» تېمیر یۉللرینی ینه ده رواجلنتیریش امکانیتیگه اېگه بۉله‌دی. معلومکی، اۉزبېکستانده افغانستان آرقه لی شرقي اروپا، جَنوبي آسیا، اېران و هند اقیانوسیگه اېنگ قیسقه یۉل بیلن چیقه آلیش امکانیتی پیدا بۉله دی. بو اېسه اۉز نوبتیده مرکزي آسیا دولتلری نینگ جهان بازاریگه چیقیشی نینگ اېنگ قیسقه و ارزان یۉلی حسابلنه دی. بو نینگ اوچون اېسه افغانستانده‌گی برقرار وضعیت اۉته مهم. عموماً آلگنده، بو دیارده تینچلیک نینگ اۉرنه‌تیلیشی نه فقط اۉزبېکستان، بلکه بوتون مرکزي آسیا دولتلری نینگ سرمایه یاتقیزیش جاذبه‌دارلیگینی آشیره‌دی و توریزم نینگ رواجلنیشیگه هم معلوم معناده تورتکی بۉله‌دی.
«اۉزبېکستان تېمیر یۉللری» قچان هراتگچه باره دی؟ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
اۉزبېکستان و افغانستان پرزیدنتلری نینگ اوچره‌شوویده «ترمز — حیرتان — مزار شریف — هرات» تېمیر یۉلینی دوام اېتتیریش بۉییچه هم مذاکره‌لر آلیب باریلگن. حاضرده مذکور تېمیر یۉلی نینگ خوفسیزلیک چاره‌لری بۉییچه میموراندوم ایشلب چیقیلماقده. یقین کونلرده بو میموراندوم کوچگه کیره دی. اونده تېمیر- یۉل اساسی ییر اوستی قوریلیشلری نینگ خوفسیزلیگینی تأمینلش بۉییچه چاره لر اۉز عکسینی تاپگن. لایحه نی عملگه آشیریش اوچون ایکّی دولت متخصصلری جلب قیلینگن.
«ترمز — حیرتان — مزار شریف — هرات» تېمیر یۉلینی 3 ییل دوامیده قوریب بیتکزیش کۉزلنگن.
اۉزبېکستانگه کیریب کېله‌یاتگن افغانستان «کوکا کولا»لری:
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
بوگونگی کونده اۉزبېکستانگه کتّه مقدارده افغانستانده ایشلب چیقریلگن «کوکه کولا» همده پاکستان نینگ شکر محصولاتلری کیریب کېلماقده. افغانستان «کوکه کولا» ایچیملیگینی حاضرده سورخاندریا ولایتی نینگ بازار و سوپرمرکېتلریده اوچره تیش ممکن.
پاکستاندن افغانستان آرقه لی اۉزبېکستانگه آلیب کېلینه‌یاتگن شکر محصولاتی اېسه مملکتیمیز نینگ بیر قنچه ولایتلری، خصوصاً، تاشکېنت شهریگه هم یېتکزیلماقده. بوندن تشقری، اۉزبېکستاندن افغانستانگه نخود، لوبیا محصولاتلری اېکسپورت قیلینماقده. شونینگدېک، افغانستانگه تورکمنستان، قازاغیستان، قیرغیزستاندن یېتکزیله‌یاتگن محصولاتلر اۉزبېکستاندن ترانزیت یۉلی آرقه‌لی اۉتماقده. معلوماتلرگه کۉره، اۉتگن ییلی مذکور تېمیر یۉل آرقه‌لی 2 میلیون، اتوموبیل یۉللری بیلن اېسه 1 میلیون تُن‌گه یقین یوک آلیب اۉتیلگن.
اقتصادي علاقه‌لر رقملرده:
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
اۉزبېکستان و افغانستان اۉرته‌سیده‌گی توا‌ر اَیریباشلش(تبادل کالا) مقداری 2017- ییلده 617 میلیون اقش دالرینی تشکیل اېتگن. 2018-ییل نینگ 4 آییده اېسه 230 میلیون (اقش دالرینی) تشکیل اېتماقده. بو اۉتگن ییل نینگ تۉرت آییگه نسبتاً اۉسیش 10 برابر کۉپ دېگنیدیر. رقملر ایکّی دولت اۉرته‌سیده‌گی مناسبتلر نینگ صفت نقطه‌ٔ نظریدن اۉسگنلیگینی کۉرسه‌تماقده. دېمک، افغانستان و اۉزبېکستان اۉرته‌سیده امضالنگن باجخانه (گمرک) کېلیشوولری و سودا- ساتیق یوزه‌سیده‌گی شرطنامه لر عملگه آشماقده و چېگره ترتیبلری یېنگیللشتیریلیب، امتیازلر یۉلگه قۉییلگنی اقتصادیاتگه ایجابي تأثیر کۉرسه‌تماقده.
اۉزبېکستان افغانستان آرقه‌لی جَنوبي آسیا دولتلریگه الکتر- انرژی اېکسپورت قیله‌دیمی؟
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
معلومکی، اۉزبېکستان افغانستانگه الکتر- انرژیسینی یېتکزیب بېره‌دی. حاضرده اۉزبېکستان تامانیدن سورخان- پلخمری الکتر- انرژی ترماغی قوریلماقده. مذکور ترماق قوریب بیتیریلگچ، افغانستانگه کېله‌دیگن الکتر- انرژی ینه ده آرته‌دی. 2002 — 2017 ییللر دوامیده افغانستانگه اوزه تیله‌یاتگن الکتر- انرژی حسابیگه اۉزبېکستان بودجه سیگه 900 ملن. (اقش دالری) مقداریده ولوته کېلیب توشگن. کېله‌جکده اۉزبېکستان افغانستان آرقه‌لی جَنوبي آسیا دولتلری و پاکستان جمهوریتیگه هم الکتر- انرژی اېکسپورت قیلیش نیتیده.
افغانستان اۉزبېکستاننی شرقي اروپا و جَنوبي آسیا دولتلری بیلن باغلب تورووچی طبيعي کۉپریکدیر. بو کۉپریک اۉزبېکستان اقتصادیاتی نینگ ینه‌ده رواجلنیشیگه ایجابي تأثیر کۉرسه‌ته‌دی. افغانستان کۉپریک وظیفه‌سینی اۉته‌شی اوچون اېسه مملکتده تینچ و برقرار وضعیت نینگ یوزه‌گه کېلیشی اۉته مهم.
شونده‌ی اېکن اۉزبېکستان نینگ افغانستان اقتصادیاتینی تیکلشده کۉمکلشیشی، منطقه‌ده تینچلیک اۉرنه‌تیلیشیگه یاردم قۉلینی چۉزیشی کېله‌جکده نه‌اینکه ایکّی دولت رواجیگه، بلکه منطقه‌ده‌گی دولتلر اوچون اولکن امکانیتلر یۉللرینی آچه‌دی.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
اناره صادقوا، عاقل غلاموف (عکسلر) O’za
(تاشکینت – حیرتان- تاشکینت)
