به قلم استادعبدالله تاشقین
اکادمیسین شرعی جوزجانی و
نشان عالی «دوستلیک»
از دوستی من با اکادمیسین جوزجانی روزگار زیادی می گذرد. در طول این مدت طولانی من گواه تمام نشیب وفرازهای زندگی این انسان بردبار و متواضع بوده ام، از مراحل کار در روزنامه ها و رادیوی افغانستان و فعالیتهای سیاسی حزبی گرفته تا تصدی وزارت عدلیه و لوی سارنوالی و بعدا هجوم قوای شوروی و سرنگونسازی دولت و کشاندن رهبران ارشد آن به محبس پلچرخی، صدور حکم اعدام در مورد 13 نفر آنها به شمول استاد و عدم امکان برای تطبیق این حکم ظالمانه در نتیجهٔ مرگ ناگهانی بریژنف حامی رژیم نوبنیاد و سپس تعدیل این حکم ظالمانه به حبس دوام و نیز رهایی این محبوسان بر اساس سیاست مصالحهٔ ملی پس از گذراندن هفت و نیم سال در شرایط دشوار کوته قلفی و تقرر استاد جوزجانی به صفت سرپرست ستره محکمه و بعدا به حیث معاون اول قاضی القضات و رئیس هیئت کامل جزایی این دستگاه عالی قضایی، همه را یکایک به خاطر دارم.
به خاطردارم استاد اولین کسی بود که اشعار اوزبیکی و تورکمنی را در هفته نامهٔ سیاسی «خلق» و مقالات متعدد را پیرامون دفاع از
زبان و حقوق فرهنگی اوزبیکان و تورکمنان افغانستان در هفته نامهٔ «پرچم» به نشر رسانید و پس از تحول 7 ثور منظوری فرمان شماره چهارم در موضوع آغاز نشرات به زبانهای اوزبیکی، تورکمنی و بلوچی را گرفت و برای نخستین بار دو هفته نامهٔ «یولدوز» و «کورش» را به زبانهای اوزبیکی و تورکمنی تاسیس کرد که در طول تاریخ این دو خلق سابقه ندارد و هردو جریده زمینهٔ آموزش و فراگیری سواد به زبان مادری را به وجود آورد و نیز گروه هنری «ظفر» را اساس گذاشت و زمینهٔ انکشاف آنرا مهیا ساخت.
من گواه آن بودم که استاد جوزجانی با طرح فرمان «عفو و تخفیف مجازات» و تصویب آن از طرف رهبری دولت، بیش از 14 هزار محبوس زن و مرد را از محابس رها کرد و بر مدت حبس هزاران محبوس دیگر تخفیف داده شد و درتمام محابس کشور حتی یک زن محبوس هم باقی نماند.
تاسیس دپارتمنتهای زبانهای اوزبیکی و ترکمنی در وزارت معارف و اکادمی علوم افغانستان و آغاز تدریس به زبانهای اوزبیکی و تورکمنی از خدمات فراموش ناشدنی این فرزند متعهد وطن است. من دیده ام که استاد جوزجانی چطور نخستین کتاب درسی مصور رنگی اوزبیکی را با مرحوم دوکتورعارف عثمانف برای نشر آماده می ساخت.
من در سیمپوزیم علمی بین المللی که به ابتکار استاد جوزجانی به موافقهٔ رئیس جمهور داکتر نجیب الله برای دوروز بعد از ختم دههٔ نوایی به مناسبت 550 مین سالگرد علیشیر نوایی در سالون هوتل آریانا دایر شده بود، اشتراک داشتم. به این مناسبت به تشبث شرعی جوزجانی و همکاری صدر اعظم شاد روان خالقیار «خمسهٔ» نوایی
به اهتمام مرحوم عبدالغفار بیانی با تیراژ 2000 نسخه در افغانستان به نشررسید.
بعد از آن که کابل در سال 1992 توسط «مجاهدین» اشغال شد، استاد بر اساس دعوت اتحادیهٔ نویسندگان اوزبیکستان برای اشتراک در مراسم یاد بود بابا رحیم مشرب شاعرعارف اوزبیک به تاشکینت رفت و تا سال 2008 در آن جا اقامت داشت.
شرعی جوزجانی یک آدم پژوهشگر پرتلاش است و هرجا با کمال صداقت کار میکند. حلقه های علمی و فرهنگی اوزبیکستان با وی از سابق آشنایی داشتند و آمدن اورا با کمال صمیمیت استقبال کردند. به خصوص شاعرهٔ نام آور اوزبیک زلفیه خانم، نویسنده و منقد برجسته مرحوم آزاد شرف الدینوف، قهرمانان خلق ایرکین واحدوف و عبدالله عارپوف، نویسندهٔ بنام سید احمد، اوتکیر هاشموف، اکادمیسین عزت سلطانوف، شاعر و نویسندهٔ معروف ابراهیم غفوروف، شاعر، نویسنده ومترجم نصرالدین محمدی یف (ناصر محمد) و دیگران مقدم او را گرامی داشتند و برای مساعد سازی زمینهٔ کار و فعالیت فرهنگی اوتلاش کردند.
استاد با پروفیسور اکمل سعیدوف در انستیتوت دولتی حقوق به تدریس حقوق اسلام آغاز کرد و به رهبری علمی او تیزس خودرا با عنوان «تاثیر شریعت در تکامل نظام حقوقی افغانستان» نوشت و با دفاع ازآن دپلوم نامزاد دوکتوری (ph d) را که در افغانستان معادل داکتری حساب می شود بدست آورد.
در سال 2000 بر اساس دستور رئیس جمهور اوزبیکستان اسلام کریموف به وی صلاحیت داده شد تا کافدره (دپارتمنت) حقوق اسلام در دانشگاه نوتاسیس «اونیویرستی اسلامی تاشکینت» را
اساسگذاری نموده، برنامهٔ درسی آنرا ترتیب، مواد درسی آنرا تهیه نموده به حیث مدیر کفدره کار تدریس را آغاز نماید.
من که در انستیتوت دولتی شرقشناسی تاشکینت سمت استادی زبانهای دری و پشتو را داشتم، میدیدم که داملا جوزجانی برای به پا استاده کردن این دپارتمنت چقدر کارمیکند و زحمت میکشد. مشکل عمده در این بود که منابع مورد ضرورت برای تدریس حقوق اسلام بر اساس متود نوین دراوزبیکستان وجود نداشت. این فن در زمان شورویها به نام «مسلمان حقوقی» که حقوق فردی یک شخص مسلمان را افاده میکند یاد میشد و مفهوم یک سیستم حقوقی را بیان نمیکرد. تلاش استاد به همکاری پروفیسور اکمل سعیدوف این بود که اصطلاح علمی «حقوق اسلام» را جاگزین حقوق مسلمان بسازند. درین زمینه با وجود مخالفت شدید برخی طرفداران نظام حقوقی شوروی موفقیت حاصل شد و اصطلاح «حقوق اسلام» رسما پذیرفته شد. مواد درسی با استفاده از کتابخانهٔ مرکز فرهنگی مصر و کتب نشر شده در تورکیه تا حدود زیادی رفع گردید.
بعدا به استاد شرعی وظیفه داده شد تا یک منبع درسی برای محصلان دانشگاه تهیه نماید که برای سایرفاکولته های حقوق اوزبیکستان نیز قابل استفاده باشد. این کتاب بعد از دوسال کار پیگیر به نام «حقوق اسلام، مذهب حنفی و فقهای آسیای میانه» تهیه و از طرف اونیویرستی به تیراژ 2000 نسخه با خط کریل نشر شد و مورد استقبال شدید قرارگرفت وتقریظهای زیادی بر آن درمطبوعات نشر شد.
از کتاب دوبار رونمایی صوت گرفت، یکی در دانشگاه اسلامی و دیگری در انستیتوت دولتی شرقشناسی تاشکینت که در هردو مراسم معرفی این جانب اشتراک داشتم. دانشمندان و حقوقشناسان بنام،
شاعران و ادیبان اشتراک کننده درهردو جلسه با یک آواز این اثر را به صفت کتابی ارزیابی کردند که مثل آن تا کنون در نظام شوروی سابق و در قلمرو تورکستان در زمینهٔ حقوق اسلام نوشته نشده است و پیشنهاد کردند تا بر اساس این کتاب به مؤلف آن دپلوم داکتری علوم داده شود. اما پروفیسورحمیدالله کرامتوف معاون نخست وزیر و رئیس اونیویرستی اسلامی که رسیدگی به امور اکادمی علوم اوزبیکستان و نظارت بر«کمیسیون عالی ارزیابی» در حیطهٔ صلاحیت او بود، این پیشنهاد رابه دلیل اینکه جانبداری ازدانشگاه اسلامی تعبیر نشود، نپذیرفت. بعدا استاد با دفاع عالی از تیزس خود تحت عنوان «نقش فقهای آسیای میانه در تکامل حقوق اسلام و مذهب حنفی» در حضور بیش از 150 تن از دانشمندان و دانشجویان موفق شد دپلوم داکتری علوم و بعدا دپلوم پروفیسوری را بدست آورد.
استاد جوزجانی در طول مدت اقامت خود همکاری وسیع و همه جانبه با مطبوعات و رادیو – تلویزیون اوزبیکستان داشت. مقالات و مصاحبه های او پیرامون مسایل مهم علمی و سیاسی و نیز اشعار او نشر میشد و نیز در همایشهای علمی و ادبی در داخل و خارج اشتراک میورزید.
کتب ذیل از شرعی جوزجانی به زبان اوزبیکی با رسم الخط کریل در تاشکینت به طبع رسیده است:
1 – «برهان الدین مرغینانی و ادامه دهندگان راه او» – نخستین کتاب نشرکردهٔ دانشگاه اسلامی تاشکینت با مقدمهٔ پروفیسور حمیدالله کرامتوف، رئیس دانشگاه، سال 2000.
2- مونوگراف «حقوق اسلام، مذهب حنفی و فقهای آسیای میانه» که سومین جایزه را در بین کتب درسی ومونوگرافها به دست آورد. تاشکینت، سال 2002.
3 – کتاب «تصوف و انسان»، تاشکینت، سال 2001.
4 – کتاب «شرق و حقوق انسان» با پروفیسور اکمل سعیدوف، تاشکینت، سال 1998.
5 – کتاب «تمدن شرق: انسان و حقوق» یکجا با پروفیسور اکمل سعیدوف، تاشکینت، سال 2005.
6 – « فقیه بزرگ بخارا – ابوزید دبوسی »تاشکینت،سال 2007.
7 – «زندگی و آثار برهان الدین مرغینانی» با نگاره یوسپوا، کاندید داکتری، تاشکینت، سال2007.
8 – «امام بخاری در گرداب حوادث زمان»نشر شده در هفته نامهٔ «ملی تیکله نیش».
کتابهای «حقوق اسلام….» و «تصوف و انسان» بعد از تجدید نظر و تکمیل موضوعات آن از طرف مؤلف، توسط عبد الغفور دستیار به حروف عربی برگردان ونشر شده است وترجمهٔ فارسی آنها نیز زیر کار است.
روی هم رفته بیش از 100 مقالهٔ علمی، ادبی و سیاسی استاد جوزجانی در مطبوعات اوزبیکستان به نشر رسیده است.
استاد جوزجانی به پاس خدمات علمی و فرهنگی دوامدار خود بر اساس فرمان رئیس جمهور اوزبیکستان شاد روان اسلام کریموف با اعطای نشان عالی «دوستلیک» مورد تقدیر قرار گرفت.
تعلیق نشان در غیاب وزیر امور خارجه توسط محترم الهام نعمتوف معین وزارت امور خارجه در حضور کدرهای رهبری وزارت صورت گرفت. موصوف بعد از قرائت متن فرمان رئیس جمهور و قدردانی از خدمات علمی استاد جوزجانی گفت که قبل از شما به دو تن از سفرای کشورهای دوست ــ سفیر کبیر فرانسه و نیز سفیر کبیر جمهوری خلق چین همین نشان دوستی را در همین سالون تقدیم داشته ایم. استاد جوزجانی از توجه پریزیدنت اوزبیکستان نسبت به فعالیتهای فرهنگی خود اظهار سپاس و ممنونیت کرد و گفت که تا توان دارد در راه تربیهٔ فرزندان این وطن سهم خود را ادا میکند .
متن فرمان رئیس جمهور:
{ به وزا ت امور خارجه
فرمان -ПФشماره -3652 مورخ 24 اگوست سال 2005 رئیس جمهور اوزبیکستان (کوپیه)
اشخاص آتی به خاطر سهمی که در راه استحکام امنیت و برقراری در کشورما، تحکیم دوستی و هم آهنگی میان ملتها و خدماتی که در راه تعمیم مهر و محبت و گسترش اندیشه های مبنی بر سعهٔ صدر در بین جامعه انجام داده اند و نیز با بدست آوردن موفقیتهای مختلف در عرصه های گوناگون حیات در افزایش آبرو و افتخار وطن ما سهم گرفته اند، مورد تقدیر قرار بگیرند:
با نشان «دوستلیک»
شرعی جوزجانی
عبد الحکیم
مدیر کفدرهٔ حقوق اسلام
در دانشگاه اسلامی تاشکینت
………………………
پریزیدنت جمهوری اوزبیکستان
اسلام کریموف
شهر تاشکینت}
در ختم مقاله میخواهم ياد آور شوم که هیئت رئیسهٔ «اکادمی علوم توران» اوزبیکستان که یک نهاد علمی مستقل و غیر دولتی میباشد، در 25 ماه جون سال 2017 با در نظرداشت کارهای علمی استاد جوزجانی اورا به صفت عضو اصلی این اکادمی پذیرفته، دپلوم اکادمیسین را با مدال مطلای اکادمی به وی تفویض نمود.
من برای دوست دیرین و محترم خود اکادمیسین عبدالحکیم شرعی جوزجانی طول عمر و در ادامهٔ کارهای علمی و فرهنگی شان موفقیتهای دایمی آرزو میکنم.
عبدالله تاشقین
اینک به دوام مقاله یک تعداد عکسهای مربوط به آن خدمت دوستان عزیز تقدیم میشود.
