اسماعیل شهامتبی‌بی‌سی
- 20 مارس 2018 – 29 اسفند 1396
انفجار بزرگترین بمب غیرهسته‌ای تا کیلومترها دورتر احساس شد
پرتاب بزرگترین بمب غیر اتمی آمریکا معروف به مادر بمب‌ها بر پناه‌گاه‌های گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) در ولسوالی اچین ننگرهار در شرق افغانستان از مهم ترین اخبار سال ۱۳۹۶ افغانستان بود.
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا بعد از این حمله در مرداد/اسد سال ۱۳۹۶ استراتژی جدیدی دولتش را برای جنوب آسیا و افغانستان اعلام کرد.
آقای ترامپ بر خلاف باراک اوباما، سلف خود، هیچ تاریخی را برای خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان تعیین نکرد.
آقای ترامپ گفت: “خروج عجولانه (از افغانستان) خلایی ایجاد خواهد کرد که تروریست‌ها از جمله داعش و القاعده فورا آنرا پر خواهند کرد – همان طور که قبل از ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ اتفاق افتاد. همان طور که می‌دانید آمریکا در سال ۲۰۱۱ عجولانه و به اشتباه از عراق خارج شد. در نتیجه دستاوردهایی که بسختی به دست آورده بودیم براحتی به دست دشمنان تروریست‌ها افتاد.”
با این‌همه، رئیس‌جمهور ترامپ گفت که تعهد آمریکا به افغانستان نامحدود و حمایت واشنگتن از کابل، چک سفید امضا شده نیست.
مخاطب جدی دیگر این استراتژی پاکستان بود. آقای ترامپ گفت آمریکا دیگر نمی‌تواند در قبال حضور گروه‌هایی مانند طالبان در پاکستان ساکت بماند.
- گسترش حملات هوایی بمب‌افکن‌های بی۵۲ آمریکا در شمال افغانستان
- بیش از یک‌ونیم دهه پرواز بی-۵۲ بر فراز افغانستان
دونالد ترامپ گفت آمریکا میلیاردها دلار در اختیار پاکستان گذاشته ولی آنها به گروه‌هایی که عامل بی‌نظمی و خشونت هستند، فضای امن داده‌اند:
“پاکستان به سازمان‌هایی پناه داده که هر روز تلاش می‌کنند مردم ما را بکشند. ما به پاکستان میلیاردها دلار پرداخت کرده‌ایم ولی آنها به تروریست‌هایی پناه داده‌اند که ما با آنها می‌جنگیم. این وضع باید تغییر کند و این تغییر فورا انجام خواهد شد. همکاری با کشوری که به شبه‌نظامیان و تروریست‌هایی پناه می‌دهد که نظامیان و مقامات آمریکایی را هدف قرار می‌دهند، نمی‌تواند دوام بیاورد.”
حق نشر عکسK.SCHULTZImage captionتاثیری این استراتژی در آسمان افغانستان نیز ملموس‌تر از زمین بوده است. هواپیماهای غول پیکر بی۵۲ (B52 ) بعد از مدتی دوباره به آسمان افغانستان بازگشتند.
این استراتژی در میدان جنگ دست فرماندهان آمریکایی را برای تعقیب شورشیان در افغانستان باز گذاشته است.
تاثیری این استراتژی در آسمان افغانستان ملموس‌تر از خاک آن بوده است. هواپیماهای غول پیکر بی۵۲ ( B۵۲) بعد از مدتی دوباره به آسمان افغانستان بازگشتند. این حضور بیشتر عملیات هوایی نیروهای آمریکایی را در سال ۱۳۹۶ در افغانستان رقم زد.
ژنرال جان نیکلسون، فرمانده کل نیروهای بین‌المللی در افغانستان گسترش حاکمیت دولت را بر ۸۰% خاک افغانستان در دو سال آینده، هدف اصلی اعلام کرده‌است.
واکنش طالبان، افزایش خشونت و ایجاد وحشت
اما طالبان هم بیکار ننشستند. حملات این گروه در قلب پایگاه‌های نیروهای امنیتی افغانستان در ولایات بلخ، غزنی، پکتیا و قندهار جان صدها سرباز را گرفت. مرگبارترین این حملات در حمل/فروردین ۱۳۹۶ در قول اردوی شاهین صورت گرفت که نزدیک به یکصد و چهل کشته و دهها مجروح برجای گذاشت.
کابل بیش از هر جای دیگر خاک افغانستان در این سال شاهد حملات خونین بود. انفجار در چهارراهی زنبق در جوزا/ خرداد سال ۱۳۹۶ جان دستکم ۱۵۰ نفر را گرفت و حدود ۴۰۰ زخمی به جاگذاشت، مرگبار ترین حمله را در شانزده سال گذشته.
انفجار مهیب در چهارراهی صدارت در کابل با آمبولانس بمب‌گذاری شده بیش از صد کشته و نزدیک به دو صد و پنجاه زخمی بجا گذاشت و دومین حمله خونین کابل را رقم زد.
- انفجار انتحاری با آمبولانس در کابل؛ دستکم ۹۵ کشته و ۱۵۸ زخمی
- حمله‌ای که قلب دیپلماتیک کابل را لرزاند
حق نشر عکسKARIM KINGImage captionدر این حمله بیش از ۱۰۰ نفر کشته و حدود ۲۵۰ نفر زخمی شدند
بر اساس آمار سازمان ملل، در سال ۱۳۹۶ بیش از ده هزار غیر نظامی در افغانستان کشته و زخمی شدند. سالی خونین برای افغانها.
با این‌همه، وزارت داخله افغانستان می‌گوید نیروهای امنیتی موفق عمل کرده‌اند و مانع عملی شدن برنامه کلان طالبان برای تسخیر مراکز ولایت‌ها و توسعه مناطق تحت کنترل این گروه شده‌اند.
به گفته ژنرال مراد علی مراد، معاون ارشد امنیتی این وزارت در عملیات نیروهای امنیتی افغان هزاران عضو طالبان کشته شده‌اند و این گروه بخش بزرگ از منابع مالی‌اش را به ارزش میلیون‌ها دلار از دست داده است.
بیشترین تلفات به طالبان بخصوص فرماندهان آن را هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی وارد کردند. هلمند در جنوب و ننگرهار در شرق، کانون این حملات بوده‌اند.
طرح بلندپروازانه صلح
در بحبوحه این جنگ، دولت افغانستان طرح وسوسه انگیز و بلند پروازانه صلح با طالبان را ارایه کرد. اشرف غنی رئیس جمهوری کشور در آخرین ماه سال ۱۳۹۶ در نشست صلح کابل گفت که آماده مذاکره بدون پیش‌شرط با طالبان است، حاضر است با این گروه آتش بس کند، طالبان را به عنوان یک حزب سیاسی به رسمیت بشناسد، زندانیان این گروه را آزاد و در صورت لزوم قانون اساسی افغانستان را هم تعدیل کند.
طالبان هنوز واکنشی به این بسته پیشنهادی نشان نداده و حملات این گروه کماکان ادامه داشته است.
با وجود اعلام حمایت پاکستان از طرح صلح دولت افغانستان بعید به نظر می‌رسد که از شدت جنگ در سال جدید کاسته شود. هر دو طرف خود را آماده یک دور نفس گیر دیگر جنگ کرده‌اند.
ژنرال مراد در گفتگو با بی‌بی‌سی گفت که به موازات تلاش‌های صلح عملیات نیروهای افغان و بین المللی در میدان جنگ شدت خواهد گرفت.
حق نشر عکسARGImage captionدر نشست کابل دولت پیشنهاد مذاکره بدون پیش شرط را با طالبان کرد
این ژنرال افغان گفت: “ما این را بسیار واضح گفته‌ایم که سیاستمداران ما پیگیر تلاش‌های صلح هستند و در این راه از هیچ کوششی دریغ نمی‌کنند، ولی وظیفه نیروهای امنیتی این است که به حدی بر مخالفان (طالبان) فشار وارد کنند تا آنها از موضع ضعف در برابر مردم و نیروهای امنیتی افغانستان آماده صلح شوند.”
ژنرال مراد از عملیات “نصرت” به عنوان یکی از بزرگترین برنامه دولت برای سرکوب شورشیان در سال ۱۳۹۷ خبر داد.
اما به نظر می‌رسد که در سال جدید آهنگ صلح طلبی رساتر و بلندتر از هر وقت دیگر باشد. شورای عالی صلح افغانستان گفته است که در سال ۱۳۹۷ چشم انداز صلح روشن‌تر از هر زمان دیگری خواهد بود.
تقابل رئیس جمهوری و والی بلخ
اعلام خبر پذیرش استعفای عطا محمد نور از ولایت بلخ از سوی ریاست جمهوری افغانستان مثل پتکی بر سر آقای نور و حزب جمعیت اسلامی فرود آمد. آقای نور از این فرمان سرباز زد و با شرکای دولت تا آستانه یک رویارویی تمام عیار پیش رفت.
با وجود پخش شایعاتی از توافقات پشت پرده دو طرف، آقای نور موافقت با سپردن کرسی ولایت به جانشینش را تکذیب کرده است.
حق نشر عکسPAImage captionآقای نور قبل از تقابل گفته بود که مذاکراتش با رئیس جمهوری افغانستان برای ایجاد یک محور سیاسی مشترک است.
بسیاری منتظرند در مراسم جشن سال نو در مزار شریف، آخرین موضع گیری آقای نور را بشنوند. به باور بسیاری، این تقابل توان دولت را در برخورد با مشکلات کلان امنیتی تحلیل برده است.
نتیجه‌گیری
سال ۱۳۹۶ هم برای مردم و نیروهای امنیتی افغانستان هم برای گروه‌های شورشی از جمله طالبان و داعش خونین‌ترین سال بود.
اعلام استراتژی جدید آمریکا برای افغانستان فضا را برای اعمال فشار بر طالبان و دیگر گروه‌های تندرو در این کشور باز کرد و بخشی از نیروها،تجهیزات و هواپیماهای تجسسی آمریکایی از عراق و سوریه به افغانستان منتقل شدند.
Image captionژنرال مراد از عملیات “نصرت” به عنوان یکی از بزرگترین برنامه دولت برای سرکوب شورشیان در سال ۱۳۹۷ خبر داد.
طالبان و هم‌پیمانانش با مرگبارترین حملات به نیروهای امنیتی در کابل و شهرهای دیگر، سعی کردند از تاثیر استراتژی جدید آمریکا بکاهند و آن را ناکارآمد جلوه دهند.
در این میان، بلند پروازانه‌ترین طرح صلح افغانستان در آخرین ماه سال به طالبان ارائه شد؛ مجموعه پیشنهاداتی وسوسه‌انگیز که بر خلاف دعوت‌های گذشته دولت به صلح، این بار طالبان از رد آن خودداری کرده‌اند.
اعمال فشار بر پاکستان به عنوان بخشی از استراتژی جدید آمریکا مقام‌های نظامی و ملکی پاکستان را با سودای صلح در افغانستان تا حدی همنوا کرده است.
سال جدید بدون شک آبستن حوادث زیادی خواهد بود. طالبان برای گرفتن امتیاز در میز مذاکره بر شدت حملات خود خواهد افزود. نیروهای افغان و متحدان آن هم برای کشاندن این گروه به پای مذاکره، عملیات نظامی را در زمین و هوا افزایش خواهند داد.
صلح اینک محتمل‌ترین اتفاق است. بسیاری امیدوارند سال ۱۳۹۷ گروه‌های بزرگی از طالبان دست از جنگ بکشند.
