بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ میلادی و استقلال کشورهای آسیای میانه ترکمنستان درصدد صدور منابع سرشار گازش به جنوب آسیا شد.
دو شرکت بریداس آرژانتینی و یونوکال آمریکایی برای اجرا این طرح به رقابت افتادند.
طرح عبور خط لوله گاز از ترکمنستان به پاکستان و هند در سالهای ۱۹۹۴ میلادی بیشتر سر زبانها افتاد.
گفته می‌شود که ظهور گروه طالبان با حمایت سازمان اطلاعات ارتش پاکستان در این راستا بوده، طالبان این موضوع را کاملا رد می‌کند.
مشکل اصلی که مقام‌های ترکمنستانی به طالبان مطرح کرده به گفته وحید مژده که در آن زمان معاون وزیر خارجه طالبان را عهده داشت، این بود که حضور شرکت آرژانتینی را آمریکا نمی‌خواست و حضور شرکت یونوکال آمریکایی درمنطقه باعث می‌شد که آمریکا مسایل حقوق بشری را مطرح‌کند.
مرحله اول پروژه تاپی در افغانستان ‘تا یک سال تکمیل می‌شود’
آمادگی برای آغاز پروژه تاپی در هرات به روایت تصویر
به گفته او ترس از نفوذ آمریکا به کشورهای آسیای میانه و وقوع انقلاب مخملین از جمله نگرانی‌های دیگر کشور ترکمنستان بود.
مقام‌های ترکمنستانی در سفری که مقام‌های طالبان به ترکمنستان داشته گفته بودند که ترکمنستان این طرح را به عنوان یک تحفه به مردم افغانستان می‌دهد که این کشور را از شر شوروی رها کرده است.
رئیس جمهوری پیشین این کشور گفته بود که اکنون ترکمنستان ظرفیت اجرا این پروژه بزرگ را ندارد و باید اجرا آنرا به یک شرکت خارجی بدهد. همچنین مقام‌های این کشور گفته بود که ترکمنستان منتظر می‌ماند هرزمان ظرفیت این کار را دارا شد اقدام به اجرا این طرح می‌کند.
براساس گزارشها در دسامبر ۱۹۹۷ نمایندگان طالبان به دعوت یونوکال به شهر هوستون آمریکا رفتند تا با آنان درباره کشیدن خط لوله گاز مذاکره شود.
حق نشر عکس
AISA
Image caption
درسال ۲۰۱۵ اولین کلنگ این طرح با یکسال تاخیر توسط مقامات چهار کشور هند، افغانستان، پاکستان و ترکمنستان به زمین خورد.
وحید مژده می‌گوید که هدف از شرکت یونوکال نشان دادن توان مالی‌اش به افراد گروه طالبان بود، طالبان نیز خواستار امتیازهای همانند ساخت همزمان جاده کابل-هرات، ساخت شهرکها در مسیر عبور خط لوله برای کارگران و محاسبه قیمت حق العبور متناسب با افزایش قیمت گاز بود.
مشخص نیست که هیات گروه طالبان با یونوکال به چه نتیجه رسیدند، ولی گزارشهای هم وجود دارد که طالبان در بدل عبور این خط لوله خواستار به رسمیت شناخته شدن حاکمیت این گروه به عنوان دولت رسمی افغانستان از سوی آمریکا بوده، اما آقای مژده این گزارشها را بی‌اساس می‌داند.
زلمی خلیل زاد، سفیر و نماینده سابق آمریکا در افغانستان و سازمان ملل میزبان هیات طالبان بوده، مقام‌های طالبان گفته که در این سفر آقای خلیل زاد به دلیل احترام به آنها بر روی درخت کریسمسی که در خانه‌اش بوده یک پارچه انداخته بوده‌است.
آقای خلیل زاد نیز تایید می‌کند که در نشست طالبان و مسئولین یونوکال حضور داشته و صحبت‌های تندی نیز با امیرخان متقی، از رهبران طالبان درباره برخورد آنان با زنان داشته است.
خلیل زاد در کتابش(نماینده) نوشته که در اواسط دهه ۱۹۹۰ نهاد انرژی کمبریج از او خواسته در یک تحقیق امکان سنجی شرکت نفتی یونوکال شرکت کند.
پروژه ‘تاپی’؛ گامی برای رونق اقتصادی، اشتغال و صلح در افغانستان
راه لاجورد و امیدهای تازه
مشخصات تاپی
نام پروژه: خط لوله انتقال گاز ترکمنستان به افغانستان، پاکستان و هندوستان
تاریخ آغاز عملی پروژه: دسامبر ۲۰۱۵
هزینه پروژه: ۷.۵ میلیارد دلار خط لوله گاز و ۱۵ میلیارد دلار هزینه گاز
طول خط لوله گاز: ۱۸۱۴ کیلومتر
طول خط لوله در داخل افغانستان: ۸۱۶ کیلومتر
کشورهای ذی‌نفع: ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند
تاریخ تکمیل پروژه: ۲۰۱۹ میلادی
تطبیق‌کننده: شرکت تاپی لمیتد
خلیل‌زاد افزوده است که علی رغم بی‌اعتمادی‌اش به گروه طالبان برایش جالب بوده که ببیند آیا رژیم طالبان از توسعه اقتصادی برای کشوری بعد از جنگ استقبال می‌کند و یا خیر؟
نزدیکی گروه طالبان با اسامه بن لادن، رهبر شبکه القاعده باعث شد که آمریکا به گروه طالبان به دیده شک نگرد و بعدا طالبان را به دلیل نقض حقوق بشر و ممانعت از کار زنان و آموزش آنان تحریم کند.
یونوکال که به امید بدست آوردن این پروژه دفتر خود را به ریاست عبدالسلام عظیمی، رئیس پیشین قوه قضایه افغانستان در کابل باز کرده بود، بعد از فشار فزاینده آمریکا به دلیل رفتار طالبان با زنان و نقض حقوق بشر دوباره بست و افغانستان را ترک کرد.
ارتباط ترکمنستان با طالبان به گفته آقای مژده حتی بعد از سقوط حکومت این گروه قطع نشد، به گفته آقای مژده در سال ۲۰۱۵ نیز شیرمحمد عباس استانکزی، رئیس دفتر قطر طالبان به ترکمنستان دعوت و مقام‌های ترکمنستان درباره اجرا این پروژه و تامین امنیت آن با طالبان مشوره کردند.
بعد از سقوط گروه طالبان در سال ۲۰۰۱، نه سال بعد در دسامبر سال ۲۰۱۰ اولین موافقتنامه موسوم به “تاپی”(TAPI: Turkmenistan, Afghanistan, Pakistan, India)، در عشق‌آباد، پایتخت ترکمنستان به امضا رسید. این بزرگترین طرح منطقه‌ای اقتصادی خوانده شد که دولت حامدکرزی، رئیس جمهور سابق در آن مشارکت داشت.
Image caption
آغاز کنندگان این طرح اعلام کردند که کارساخت خط لوله گاز تا ماه دسامبر سال ۲۰۱۹ میلادی به پایان خواهد رسید.
در زمان امضای این موافقتنامه سران کشورهای افغانستان، هند، ترکمنستان و پاکستان ابراز امیدواری کردند که این طرح در سال ۲۰۱۴ میلادی آغاز و در سال ۲۰۱۷ تکمیل می‌شود، ولی این رویا بر روی کاغذ قرارداد باقی ماند.
در دسامبر سال ۲۰۱۵ اولین کلنگ این طرح توسط مقام‌های چهار کشور هند، افغانستان، پاکستان و ترکمنستان به زمین خورد و تمدید خطوط لوله گاز رسما آغاز شد.
آغاز کنندگان این طرح اعلام کردند که کارساخت خط لوله گاز تا ماه دسامبر سال ۲۰۱۹ میلادی به پایان خواهد رسید.
دهلی تلاش دارد از طریق افغانستان به کشورهای آسیایی میانه راه یابد
شبکه خط آهن افغانستان ‘تا سال ۲۰۳۰ تکمیل خواهد شد’
قرار است که کار تمدید خط لوله تاپی روز جمعه، چهارم دلو/اسفند، به صورت رسمی در افغانستان آغاز شود. شرکت لوله گاز تاپی که با همکاری چهار کشور عضو با هدف ساخت، مالکیت و فعالیت لوله گاز تاپی ایجاد شده، اجرای این طرح را به عهده دارد.
شرکت دولتی ترکمن‌گاز، تصدی افغان‌گاز، شرکت خصوصی گاز سیستم و گیل سهامداران شرکت لوله گاز تاپی هستند.
مراحل مختلف مطالعات، طراحی و ساخت با شرکت‌های مختلف قرارداد می‌شود. به عنوان مثال، قرارداد طراحی این پروژه در داخل افغانستان در ماه فوریه ۲۰۱۷ بین تصدی افغان گاز و شرکت بین‌المللی مهندسی آی.ال.اف امضا شد.
